लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल, बुटवलका मेडिकल सुपरिटेण्डेन्ट डा. कृृष्ण खनालले एघार बर्षदेखि अस्पतालमै दशै मनाइरहेका छन् । कहिले कनिष्ट हुदा त कहिले जिम्मेवारीमा रहदा दशैमा अस्पताल छाड्न नपाएको उनको भनाई छ । यो पटकका दशै अस्पतालमा नियमित रुपमा मनाउन लागेको बाहै पटक हुने उनले बताए ।

गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नं. ४ जैसीथोकमा जन्मिएका बरिष्ठ सर्जन डा. खनालले जागिरको शुरुवाद २०४० सालमा कर्णालीको कालिकोट जिल्लाको तत्कालिन फुर्कोट गाउँ पञ्चायतको रास्कोट गाउँबाट शुरु गरेका थिए । त्यतिबेलाको दशैको सम्झना अहिले पनि उनिसँग ताजै छ । दशै मनाउन गुल्मीको घरमा पुग्न उनिलाई कालिकोटबाट एकतर्फी रुपमा ६ दिन लागेको थियो । कालिकोटबाट सुर्खेतसम्म हिडेरै आउनुपथ्यो उनले भने बर्षाको समयमा चिसापानीसम्म हिडेरै आउनुपथ्यो । उनी चारदिनमा हिडेर चिसापानी आइपुगेको र त्यहाँबाट दुई दिन गाडी चढेर गुल्मी पुगेका थिए ।

जागिरको पहिलो बर्षको गाउँमा आउँदाको दशै खुबै रमाइलो भएको डा. खनालले सुनाए । यूवा थिए, बाबा आमा हुनुहुन्थ्यो, साथीभाई थिए उनले भने त्यो दशैको के बखान गर्नु ? बाबा आमा हुदासम्म गाउँमा दशै मनाउन जाने गरको उनि आमा बाबाको मृत्युपछि भने गाउँमा दशै मनाउन जान छाडेको बताउँछन् । बुबा २०५१ सालमा र आमा २०६२ सालमा बितेपछिको दशैमा आफुलाई कम रमाइलो लाग्न थालेको उनले बताए ।

जागिरको सिलसिलामा उनि चार बर्ष मुस्ताङमा बसे । मुस्ताङमा रहदा तीन बर्ष उनले हिमाली जिल्लामै दशै मनाए । आफ्नो गाउँ ठाउँ र रहन सहन नमिलेको हुदा त्यो तीन बर्षको दशै मनाउने भन्दा पनि जागिर गर्ने हिसाबले बितेको डा. खनालले बताए ।

पछिल्लो एघार बर्षदेखि भने अस्पतालमै दशै मनाइरहेको उनले सुनाए । डा. वली साप हुदा म जुनियर भएर उहाँलाई छाडिदिनुपर्यो उनले भने, अहिले आफैले अस्पतालको जिम्मेवारी लिदा विदा लिएर बस्न मिलेन । यो बर्ष पनि मेरो दशै अस्पतालमै हुन्छ डा. खनालले भने, यो मेरो बाहै पटक हो ।
अस्पतालको चिकित्सक निवासमा बसेका उनिसँग श्रीमती पुतला खनाल, छोरा आशीष खनाल र छोरी एलिना खनाल साथमा छन् । उनका माइला दाइ पाल्पामा छन् भने काइलो दाई रुपन्देहीको शंकर नगरमा छन् । ड्यूटीसँगे दशैमा दाजुभाईहरु र परिवारसँग बुटवलमै मनाउने योजना भएको डा. खनालले बताए ।

लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल बुटवलमा नयाँ डाइग्नोस्टिक भवनको शिलान्यास गरिएको छ । प्रदेश ५ सरकार सामाजिक विकास मन्त्रालयको १८ करोड लगानीमा भवन बन्न लागेको हो ।भवनको सामाजिक विकासमन्त्री सुदर्शन बरालले एक कार्यक्रमबीच शिलान्यास गरेका छन् ।

शिलान्यास कार्यक्रममा मन्त्री बरालले प्रदेश सरकारले लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताललाई गौरवको आयोजनामा राखी काम अगाडि बढाएको बताए । उनले अस्पतालको गुरुयोजना बनाउन योजना आयोगका उपाध्यक्ष नेतृत्वको समितिले काम गरिरहेको र दुई महिनाभित्र सुझाब ल्याउने बताए । प्रदेश सरकारको पहलमा अस्पतालले न्युरो र अर्थो सेवासमेत छिट्टै सुरु गर्न लागेको उनले जानकारी गराए । उनले सातादिनभित्र अस्पतालले मिर्गौलाको डायलाइसिस सेवा सुरु गर्नेसमेत घोषणा गरे ।

नयाँ डाइग्नोस्टिक भवनका लागि भ्याटबाहेक २२ करोड १७ लाख ४९ हजार ५ सय २२ रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरिए पनि टेन्डर प्रक्रियाबाट १७ करोड ८७ लाख ८७ हजार ४ सय ७३ लगातमा सम्झौता भई सुरु गरिएको छ । भवनका लागि डाँफे निर्माण सेवा प्रालिर अस्पतालबीच निर्माण सम्झौता भएको छ । पाँचतले भवनको योजना भए पनि हालका लागि अन्डरग्राउन्ड एक तला र माथि एक तला गरी जम्मा २ तला मात्र निर्माण हुने अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. कृष्ण खनालले जानकारी दिए ।

भौतिक पूर्वाधार अभावका कारण कुनाकाप्चा र भर्याङमुनिका कोठामा समेत ल्याबोरेटोरी सेवा सञ्चालन गर्नुपर्ने अवस्था रहेको खनालले बताए । निर्माणाधीन भवनको पहिलो तलामा ल्याब रहनेछ भने दोस्रो तलामा मेडिकल वार्ड रहनेछ । मेडिकल वार्डमा ८० वटासम्म वेड अट्ने खनालले बताए । दुई वर्षभित्र बन्ने डाइग्नोस्टिक भवनमा अन्डरग्राउन्ड पार्किङको व्यवस्था छ । १ सय ९ वर्ष पुरानो अस्पतालको पुरानो भवन जीर्ण बन्दै गएपछि नयाँ भवन बन्न सुरु भएका छन् ।

लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालले आफ्नै हाताभित्र रहेको नीजि फार्मेसी हटाउन मन्त्रालयसँग सहयोग मागेको छ । पटकपटक सटर खाली गर्नका लागि पत्र लेख्दा समेत फार्मेसीले अटेर गरेपछि अस्पतालले मन्त्रालयसँग गुहारेको हो । अस्पताल प्रशासन र प्रदेश नं. ५ को सामाजिक विकास मन्त्रालय फार्मेसी हटाउँदाको दोष आफ्नो थाप्लोमा आउने डरले हात हाल्न डराइरहेका छन् । यहाँका राजनैतिक दलहरुका सबैजसो नेताहरुको चलखेलका कारण अस्पताल प्रशासन र मन्त्रालय फार्मेसीको बिषयमा हात हाल्न डराइरहेको छन् ।

अस्पतालभित्र रहेको जनप्रिय फार्मेसीको म्याद गत असार १५ गते सकिएको हो । उक्त फार्मेसीले अस्पतालको सटरको भाडा मासिक रुपमा १६ लाख भन्दा बढी तिर्दै आएको छ । म्याद सकिँदासमेत उसले निर्वाद दैनिक रुपमा लाखौ मूल्यको औषधी अस्पताल भित्रबाटै बिक्री गरिहेको छ ।
अस्पताल प्रशासनले फार्मेसी खाली गराउनका लागि यस पटक आँट गरेपनि हटाउन नसेपछि सहयोगका लागि प्रदेश ५ को सामाजिक विकास मन्त्रालयलाई पत्र पठाइ मौन बसेको छ । पत्र पाएको २५ दिन बित्दा समेत मन्त्रालय पनि यस बिषयमा चुपचाप छ ।

मन्त्रालयले अस्पतालको पत्रको जवाफ नदिइ बस्नुलाई अस्पतालका कर्मचारीहरु नहटाउने राजनैतिक दबाबका कारण त्यसो भएको हुन सक्ने विश्लेषण गर्दछन् । सटर भाडाको टेण्डर गर्नका लागि अस्पताल प्रशासनलाई पटक पटक पत्र पठाएको मन्त्रालयले यसको जवाफ भने २४ दिन वित्दा समेत दिएको छैन् ।

नीजि फार्मेसीको म्याद सकिएपछि अस्पताल प्रशासनले सटर खाली गर्नका लागि पटक पटक पत्र लेखेको लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका मेसु डा. कृष्ण खनाल बताउँछन् । उनले फार्मेसीले बिभिन्न कारण जनाउदै आफुहरु घाटामा रहेको हुदा म्याद थप्नका लागि अनुरोध गरेको भएपनि म्याद थप्न नसकिने लिखित जानकारी गराएको बताए ।

फार्मेसी नहटेपछि सामाजिक विकास मन्त्रालयलाई पत्र लेखि सहयोग गर्न भनिएको र आफुहरु मन्त्रालयको जवाफ कुरेर बसेको डा. खनालले बताए । मन्त्री, सचिव ज्यूहरु व्यस्त भएर होला पत्रको जवाफ आएको छैन् उनले भने हामी मन्त्रालयको आदेशकै पर्खाइमा छौं ।

अस्पताललाई फार्मेसी हटाउनका लागि पहिल्यै नै निर्देशन दिइएको सामाजिक विकास मन्त्री सुदर्शन बराल बताउँछन् । उनले अहिले फेरि यस बिषयमा मौखिक जानकारी आएको र पत्र आएको पनि सुनेको हुदा बुझेर काम अगाडी बढाउने बताए । मन्त्रालयको कार्ययोजनामा व्यस्त हुदा ढिला भएको हो मन्त्री बरालले भने अबको २/३ दिनमै म आफै उपस्थित भएर फार्मेसीलाई हटाउँछौं ।

२०७३ साल फागुन १५ गते तामझामका साथ सुभारम्भ गरिएको अस्पतालको सरकारी फार्मेसी भने एउटा कुनामा सीमित बनेको छ । सेवाग्राहीले नदेख्दा अस्पताल फार्मेसीको कारोवार कम छ । अस्पतालको इर्मेजेन्सीको मुखमा रहेको नीजि फार्मेसीमा लाइन लागेर औषधी किनिरहेको अवस्थामा सरकारी फार्मेसीमा भने फाट फुट रुपमा मात्र औषधीको बिक्री हुने गर्दछ ।
स्मरण रहोस् मन्त्री बरालले एक बर्ष अघि पनि लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालको नीजि फार्मेसी हटाउनका लागि पहल गर्ने बताएका थिए ।

राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगले लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल, बुटवलको अनुगमन गरी अस्पतालको अवस्थामा सुधार गर्न निर्देशन दिएको छ । अनुगमनका क्रममा अस्पतालमा सुधार गर्न सकिने न्यूनतम सुविधामा समेत ध्यान नदिएको पाइएपछि आयोगले सुधारका लागि निर्देशन दिएको हो ।

आकस्मिक रूपमा गरिएको अनुगमनमा नेपाल पत्रकार महासंघ र मानवअधिकार तथा शान्तिसमाजका पदाधिकारी एवम् इन्सेक जिल्ला प्रतिनिधिसहित अस्पताल पुगेका थिए । टोलीले अस्पतालमा कार्यरत चिकित्सक तथा उपचारमा आएका बिरामीसँग भेटघाट गरी कुराकानीसमेत गरेको थियो ।

अनुगमनका क्रममा अस्पतालमा धेरै विषयमा सुधार गर्नुपर्ने अवस्था भेटिएको र सामान्य विषयमा समेत ध्यान नदिएको पाइएको मानवअधिकार आयोग बुटवल कार्यालयका निर्देशक सम्झना शर्माले बताइन् ।

अनुगमनका क्रममा बिरामी र कुरुवाका लागि शुद्ध पिउने पानीको व्यवस्था नभएको, शौचालय अत्यन्त फोहोर रहेको, फार्मेसीमा अत्यावश्यक औषधि नभएको पाइएको आयोगले जनाएको छ । त्यसैगरी, टिकट काउन्टरमा ज्येष्ठ नागरिक र महिलाका लागि अलग–अलग लाइन हुनुपर्नेमा नभएको, बिरामी भेट्ने समय निश्चित नभएको, बिरामीले भुइँमा र एउटै बेडमा २ जना बस्नुपरेको, सिसिटिभी क्यामरा काम लाग्ने अवस्थामा नरहेको पाइएको आयोगले जनाएको छ ।

अनुगमनका क्रममा बिरामी र कुरुवाका लागि शुद्ध पिउने पानीको व्यवस्था नभएको, शौचालय अत्यन्त फोहोर रहेको, फार्मेसीमा अत्यावश्यक औषधि नभएको पाइएको आयोगले जनाएको छ । त्यसैगरी, टिकट काउन्टरमा ज्येष्ठ नागरिक र महिलाका लागि अलग–अलग लाइन हुनुपर्नेमा नभएको, बिरामी भेट्ने समय निश्चित नभएको, बिरामीले भुइँमा र एउटै बेडमा २ जना बस्नुपरेको, सिसिटिभी क्यामरा काम लाग्ने अवस्थामा नरहेको पाइएको आयोगले जनाएको छ ।

अनुगमनका क्रममा सेवाग्राहीले बिहानमा टिकट काउन्टर खुल्न ढिलो हुने गरेको, बिरामी र आफन्तलाई अस्पतालका कर्मचारी तथा नर्सिङ स्टाफले बिरामीमैत्री व्यवहार नगर्ने गरेको गुनासो गरेका थिए ।