पहाडी जिल्ला गुल्मीमा ६ दिनदेखि फैलिएको झाडापखालाको प्रमुख कारण मुहानको पानीमा रहेको ‘कोलिफर्म’ भएको प्ररम्भिक परीक्षणले देखाएको छ । गुल्मीको मुसीकोट नगरपालिकामा १० वैशाखदेखि फैलिएको झाडापखालाका कारण सोमबार एक बालकको मृत्यु भएको थियो भने सयौँ बिरामीको उपचार भइरहेको छ ।
मुसीकोटमा कोलिफर्म मिसिएको मुहानको पानी पिउँदा स्थानीयमा झाडापखाला फैलिएको स्वास्थ्यसेवा विभागअन्तर्गतको इपिडिमियोलोजी तथा रोगनियन्त्रण महाशाखाले जनाएको छ । प्रभावित क्षेत्रको मुहानको पानीको नमुना संकलन गरी जिल्ला खानेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यालय पाल्पामा परीक्षण गर्दा पानीमा प्रशस्त मात्रामा कोलिफर्म भेटिएको महाशाखाले जनाएको छ ।
महाशाखाका अनुसार झडापखाला प्रभावित ५ बिरामीको गुल्मी अस्पतालमा परीक्षणका क्रममा बिरामीमा ‘इन्टामिवा हिस्टोलाइटिका’ नामक परजीवी देखापरेको छ । प्रारम्भिक परीक्षणमा बिरामीमा परजीवी र पानीमा कोलिफर्म देखापरेपछि थप परीक्षणका लागि बिरामीको दिसा र पानीको नमुना संकलन गरी टेकुस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा पठाइएको महाशाखाले जनाएको छ ।
प्रारम्भिक परीक्षणमा पानीमा कोलिफर्म र बिरामीमा ‘इन्टामिवा हिस्टोलाइटिका’ नामक परजीवी देखापरेपछि थप परीक्षणका लागि बिरामीको दिसा र पानीको नमुना राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा पठाइएको छ
मुसीकोटमा ६ अघि फैलिएको झाडापखालाले प्रकोपको रूप लिएपछि रोग नियन्त्रणको प्रयास भइरहेको छ । झाडापखालाका कारण शनिबार मृत्यु भएका १२ वर्षीय बालकको स्वास्थ्यसंस्थाको सम्पर्कमा नआई घरमै ज्यान गएको महाशाखाले जनाएको छ । महाशाखाका अनुसार हालसम्म १ सय ९२ जना बिरामीको उपचार भइसकेको छ भने सयौँ बिरामीको अहिले पनि देशका विभिन्न अस्पताल तथा प्रभावित स्थलको स्थानीय विद्यालयमा सञ्चालित स्वास्थशिविरमा उपचार भइरहेको छ । थप उपचार आवश्यक देखिएका ६ जना बिरामीलाई जिल्ला अस्पताल गुल्मीमा रेफर गरिएको छ भने एकजनाको चितवनस्थित भरतपुर अस्पतालको आइसियूमा सघन उपचार चलिरहेको छ ।
महाशाखाले रोग नियन्त्रण र व्यवस्थापनका लागि नमुना परीक्षण गर्न शुक्रबार विश्व स्वास्थ्य संगठनका चिकित्सकसहितको टोली प्रभावितस्थलमा परिचालन गरेको थियो । त्यसलगत्तै शनिबार जिल्ला समन्वय समितिका कार्यवाहक प्रमुख, प्रमुख जिल्ला अधिकारी, जिल्ला समन्वय अधिकारी, गुल्मी अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट, विश्व स्वास्थ्य संगठनका चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मीहरूको बैठक बसी रोग नियन्त्रणका कार्यक्रमहरू अगाडि बढाइएको र हाल स्थिति नियन्त्रणमा रहेको महाशाखाको भनाइ छ । महाशाखाका अनुसार स्वास्थ्य कार्यालय, गुल्मी र मुसीकोट नगरपालिकाबाट र्यापिड रेस्पोन्स टिम (आरआरटी)सहित स्वास्थ्यकर्मीको टोली आवश्यक औषधिसहित रोग नियन्त्रण तथा व्यस्थापनमा परिचालित छ ।
यस्तोमा आफूनजिकको मुहान दूषित हुँदा कतिपय स्थानीयले पानीका लागि कोसौँ टाढासम्म धाउनुपर्ने त कतिपयले पानीकै लागि विस्थापित नै हुनुपर्ने अवस्था सिर्जना हुन्छ । जीवनको अति आधारभूत आवश्यकताका रूपमा रहेको पानीमाथिको जनताको संकटबारे सरकारले वेलैमा सोच्नु आवश्यक छ ।
स्वस्थ मानिने पहाडको मुहानको पानी नै घातक सिद्ध भएपछि विकल्प के ?
नेपालको पहाडी क्षेत्र स्वस्थकर हावापानीका लागि प्रसिद्ध छ । पहाडको पानीमात्रको सेवनले पनि पर्याप्त पोषण प्राप्त हुने विश्वास लिइँदै आएको छ । तर, मुसीकोटमा मुहानको पानी नै हानिकारक कोलिफर्मयुक्त भएकाले त्यसको प्रयोगबाट झाडापखालाको महामारी फैलिएको पुष्टि भएपछि पहाडका जनताले पानीको विकल्प कसरी खोज्ने भन्ने प्रश्न उब्जिएको छ । पहाडमा मुहानको पानीको विकल्प खोज्नु सहज कुरो होइन ।
सरकारले मुसीकोटका स्थानीयलाई तत्कालका लागि फरक मुहानको पानी प्रयोग गर्न र उमालेर मात्र पानी पिउन सुझाब दिएको छ । तर, पहाडका बस्तीहरू छरिएर रहेका हुने र पानीका वैकल्पिक मुहानहरू यत्रतत्र उपलब्ध नहुने भएका कारण विकल्प खोज्न कठिन हुन्छ ।
तराई वा उपत्यकामा जस्तो पहाडमा जमिनमुनिको पानी उपलब्ध नहुने भएकाले मूल वा खोलाको पानीमै निर्भर हुनुपर्ने बाध्यता हुन्छ । यस्तोमा आफूनजिकको मुहान दूषित हुँदा कतिपय स्थानीयले पानीका लागि कोसौँ टाढासम्म धाउनुपर्ने त कतिपयले पानीकै लागि विस्थापित नै हुनुपर्ने अवस्था सिर्जना हुन्छ । जीवनको अति आधारभूत आवश्यकताका रूपमा रहेको पानीमाथिको जनताको संकटबारे सरकारले वेलैमा सोच्नु आवश्यक छ ।
