नेपालका औषधि उद्योगहरूको छाता संगठन नेपाल औषधि उत्पादक संघ (एपोन) ले नयाँ नेतृत्व पाएको छ । गत बुधबार भएको २५औँ साधारणसभाबाट अध्यक्षमा जी नारायणबहादुर क्षेत्रीलाई चुनेको छ । नवनिर्वाचित अध्यक्षले अन्य पदाधिकारी तथा सदस्य चयन गरेर ११ सदस्यीय कार्यसमितिलाई पूर्णता पनि दिइसकेका छन् । नयाँ कार्यसमतिमा वरिष्ठ उपाध्यक्ष महेश प्रधान, उपाध्यक्षमा सन्तोष बराल, महासचिवमा विप्लव अधिकारी, कोषाध्यक्षमा प्रभात रुंगाटा नियुक्त भएका छन् । त्यसैगरी, सदस्यमा विजयराज शाक्य, दीपेन्द्र प्रधान, पृथ्वी राजभण्डारी, सुवर्णभक्त जोशी, प्रेम जाटिया मनोनीत भएका छन् । क्षेत्रीसँग अध्यक्षमा पराजित पूर्वमहासचिव प्रज्ज्वलजंग पाण्डेलाई आमन्त्रित सदस्यका रुपमा मनोनीत गरिएको छ ।
दुई दशकभन्दा लामो समयदेखि संघको विभिन्न जिम्मेवारीमा रही कार्य गर्दै आएका क्षेत्री एपोनको नेतृत्वमा आएसँगै संघलाई मजबुत बनाएर लाने बताउँछन् । अध्यक्ष क्षेत्री चितवनमा रहेको टाइम्स फर्मास्युटिकल्ससँग आबद्ध छन् । उनले उद्योग खोलेको २३ वर्ष पूरा भइसकेको छ । सदस्य, महासचिव, वरिष्ठ उपाध्यक्ष हुँदै नेतृत्वमा पुगेका क्षेत्री २१ वर्षदेखि संघमा निरन्तर सक्रिय भूमिकामा छन् ।
नेपाललाई औषधिमा आत्मनिर्भर बनाउने अभियानलाई तीव्रताका साथ अघि बढाउने र आयातलाई प्रतिस्थापित गरी निर्यात प्रवर्धन गर्ने मूल एजेन्डा क्षेत्रीको छ । ‘नेपालको औषधि बजारमा केही परिर्वतन भएसँगै स्वदेशमै पर्याप्त मात्रामा उत्पादन भएका औषधिको आयातमा रोक लगाउनुपर्छ,’ क्षेत्री भन्छन् ‘नेपाली औषधि बजारलाई विस्तार गर्दै लानेछु ।’
नेपाली औषधि उद्योगलाई अन्तर्राष्ट्रि«यस्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने गरी विकास गर्ने अभियान एपोनको छ । यस अभियानमा क्षेत्रीको लामो अनुभवले निकै सहयोग पुर्याउने आकलन गरिएको छ । सरकारले कानुनी तथा व्यवस्थापकीय सुधारमा साथ दिने हो भने नेपाललाई औषधिमा आत्मनिर्भर बनाउन सकिने एपोनले बताउँदै आएको छ । यसका लागि सरकारले स्वदेशी उत्पादनलाई प्रोत्साहन गर्दै अत्मनिर्भर भएका औषधिको आयातमा प्रतिबन्ध लगाउनुपर्ने माग संघको छ ।
नेपाललाई औषधिमा आत्मनिर्भर बनाउन तथा स्वदेशी उत्पादनलाई प्रवर्धन गर्न नेपालमा नीतिगत तथा कानुनी रुपमा व्यवस्था नभएका होइनन् । स्वास्थ्य नीतिदेखि वार्षिक बजेटसम्मा स्वदेशी उत्पादनलाई प्रोत्साहन गर्नेलगायत पर्याप्त घोषणाहरु भएका छन् । तर, तिनको कार्यान्वयन भने हुन सकेको छैन । भएका नीतिको कार्यान्वयन मात्र गरिदिने हो भने पनि धेरै हदसम्म देशलाई औषधिमा आत्मनिर्भर बनाउन सकिने एपोनको दाबी छ ।
पछिल्लो समय नेपाली औषधि बजारको ४५ प्रतिशत माग मात्र स्वदेशी उत्पादनले धानेको छ । अझै पनि नेपाली औषधि बजारमा ५२ प्रतिशत हिस्सा भारतीय औषधिको छ । बाँकी ३ प्रतिशत भने अन्य मुलुकबाट अयात हुँदै आएको छ । यस अवस्थामा ५५ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको आयातलाई प्रतिस्थापन गरी देशलाई औषधिमा आत्मनिर्भर तुल्याउनु निकै चुनौतीको विषय हो । यो एपोनको मात्र सक्रियताले सम्भव छैन । यसका लागि सरकार, एपोन र अन्य स्टेक होल्डरहरूको सामूहिक प्रयत्नबाट मात्र सम्भव छ । यद्यपि, विश्वका कुनै पनि मुलुकमा उत्पादन हुने औषधि आफूले पनि सोही गुणस्तरमा उत्पादन गर्न सक्ने एपोनले बताउँदै आउनुले असम्भव भने छैन । यसका लागि सरकारले स्वदेशी औषधिको विकास र प्रवर्धनमा आवश्यक नीति तथा ठोस कार्यक्रम ल्याउनु जरुरी छ ।
भारत विश्वकै ठूलो औषधि उत्पादकमध्येको देश हो । भारत सरकारले सरकारीस्तरमै पनि धेरै औषधि कम्पनीहरू चलाउँदै आएको छ । भारत सरकारले औषधि उत्पादनको क्षेत्रमा ठूलो अनुदान दिँदै आएको छ । भारतको औषधि उत्पादनको जम्मा शून्य दशमलव ९ प्रतिशत नेपालको कुल बजार छ । ठूलो परिमाणमा उत्पादन तथा सरकारी अनुदान तथा करछुटका कारण भारतीय औषधि सस्तो हुने भएकाले नेपाली औषधिले त्यससँग प्रतिस्पर्धा गर्न गाह्रो छ । यस अवस्थामा नेपाली बजारको मूल चुनौती बनेको भारतीय औषधिलाई विस्थापित गर्दै अर्बौं रुपैयाँ बिदेसिनबाट जोगाउन नेपाल सरकारले ठोस कदम चाल्नु आवश्यक भएको एपोनको भनाइ रहँदै आएको छ । नेपाल सरकारले पनि स्वदेशी औषधिको प्रवर्धनका लागि विशेष सहुलियत दिनुपर्ने र स्वदेशमा बजार धान्न सक्ने गरी उत्पादन हुने औषधिको आयातमा रोक लागाउनुपर्ने माग एपोनको छ ।
निर्यात सुरु हुनु सकारात्मक
नेपालले पहिलोपटक औषधिको निर्यात पनि सुरु गरेको छ, जुन सकारात्मक कुरा हो । आव ०७५|७६ मा नेपालले करिब ४ करोडको औषधि निर्यात गरेको एपोनको तथ्यांक छ । सरकारले केही नीतिगत, कानुनी तथा व्यवस्थापकीय सुधारका पक्षमा आवश्यक कदम चालिदिने हो भने देशलाई आवश्यक पर्ने औषधि आफैँ उत्पादन गर्न सक्ने र निर्यातसमेत गर्न सक्ने क्षमता आफूसित रहेको एपोनले जनाउँदै आएको छ । यसो हुन सकेको खण्डमा बर्सेनि बाहिरिने गरेको अर्बौं नेपाली रुपैयाँ बच्नेछ ।
एपोनले अहिलेकै अवस्थामा पनि सरकारले निःशुल्क बाँड्दै आएको औषधिमध्ये ९६ प्रतिशत र कुल बजारको ७५ प्रतिशत औषधि उत्पादन गर्ने क्षमता नेपाली उद्योगसित भएको जनाएको छ । तर, नेपाली उद्योगले साधन–स्रोत र प्रविधि भएर पनि आफ्नो पूर्ण क्षमतामा औषधि उत्पादन गर्न पाइरहेका छैनन्, जुन अनियन्त्रित आयातका कारण नै हो । यसतर्फ सरकारले तत्कालै कदम चाल्नुपर्ने देखिन्छ ।
विनाशकारी हावाहुरीका कारण क्षतविक्षत बनेका बारा र पर्साका पीडितलाई उद्धार र राहतमा सहयोग पुर्याउनेक्रम देशभर सामूहिक तथा व्यक्तिगत रूपमा चलिरहँदा नेपाल औषधि उत्पादक संघले हावाहुरीप्रभावित क्षेत्रमा औषधि वितरण गरेको छ । आइतबारको विनाशकारी हावाहुरीले बारा, पर्सालगायत अन्य जिल्लामा पुगेको क्षतिप्रति दुःख प्रकट गर्दै संघले नेपाल रेडक्रस सोसाइटी र मेडिकल एसोसिएसनसँग सहकार्य गर्दै औषधि उपलब्ध गराएको हो ।
स्वास्थ्यमन्त्री उपेन्द्र यादवले नेपालमा प्रयाप्त उत्पादन भएका गुणस्तरीय औषधि आयातमा रोक लगाउने बताएका छन् । सातौँ फर्मा एण्ड हेल्थ एक्स्पोमा बोल्दै मन्त्री यादवले नेपाली औषधि उद्योगको विकासमा सरकार प्रतिवद्ध रहेको बताए । एक्स्पोको दोस्रो दिन मरणोप्रान्त अंगदान अभियानको औपचारिक सुरुवात गर्दै उनले औषधि परामर्श समितिको प्रतिवेदनअनुसार चाँडै सरकारले कानून बनाएर त्यसको प्रवन्ध गर्ने बताए ।
