चिसो लाग्दा हाच्छिऊँ आउनु स्वाभाविक हो । तर, कैयौँ मानिस यस्ता छन्, जसलाई विनाकारण वेलावेलामा हाच्छिऊँले सताउने गर्छ, नाक तथा शरीर चिलाउने गर्छ । विनाकारण लगातार हाच्छिऊँ आउनु ‘हे फिभर’ अर्थात् परागण ज्वरोको कारण हुन सक्छ । परागका कणले शरीरमा आक्रमण गरेमा लगातार हाच्छिऊँ आउने गर्छ । विशेषगरी, धुलो, फूल तथा घाँसपातमा रहेका कणले शरीरमा आक्रमण गरेमा परागका कारण ज्वरो आउने गर्छ, जसलाई चिकित्सकीय भाषामा ‘हे फिभर’ भनिन्छ ।
धुलो तथा फूलका राग वा परागको एलर्जी हुने व्यक्ति हे फिभरको जोखिममा पर्छन् । हे फिभरमा नाक तथा आँखाबाट पानी बग्ने, घाँटीमा खसखस हुने, लगातार हाच्छिऊँ आउने लक्षण देखापर्छन् ।
वसन्त ऋतुको अन्त्यसँगै जोखिममा रहेका व्यक्ति यो रोगको चपेटामा आउने गर्छन् । प्रत्येक वर्ष कुल जनसंख्याको १० देखि ३० प्रतिशत जनसंख्या यो रोगबाट प्रभावित हुने गर्छन् ।
यो समस्या उमेर बढेसँगै कम हुने गर्छ । २० प्रतिशत व्यक्तिलाई यो समस्याबाट सधैँका लागि छुटकारा प्राप्त हुन्छ । तर, जो व्यक्तिलाई बाल्यकालमा यो समस्या हुँदैन, उनीहरूलाई पछि गएर यो समस्या हुने सम्भावना भने धेरै हुन्छ ।
हे फिभर : भ्रम र यथार्थ
१९औँ शताब्दीमा आमसोचाइ थियो, ताजा काटेको घाँसका कारण मानिसमा हे फिभर निम्तिन्छ । परिणामस्वरूप उनीहरूले यसको नामकरण नै ‘हे फिभर’ गरिदिए । त्यहीक्रममा बेलायतका एक चिकित्सक जेम्स बोस्टाक पनि यो रोगको चपेटामा आएपछि उनले यो रोगबारे खोजी सुरु गरे । खोजीका क्रममा उनले निष्कर्ष निकाले– यो रोग घाँससित सम्बन्धित छैन । किनकि, प्रत्येक वर्ष गर्मीको समयमा देखिने यो रोग उनमा तब कम भयो जब उनी समुद्री किनार बस्न थाले । उनलाई लाग्यो, यो रोग गर्मीमा देखिने सामान्य रोग हो ।
सन् १८५९ मा भने यो ज्वरोको सम्बन्ध फलको कणसित रहेको पत्ता लाग्यो । ब्रिटिस वैज्ञानिक चाल्स ब्लैकलेलाई जब फूलको गुच्छा दिइयो, त्यसलाई सुँघ्नासाथ उनलाई लगातार हाच्छिऊँ आउन थाल्यो । विभिन्न परीक्षणपश्चात् ब्लैकलेले के पत्ता लगाए भने फूलको पराग तथा घाँसबाट निस्कने कणले नै हावामा हे फिभरलाई जन्म दिन्छ । त्यसैले हे फिभर आउनुमा पराग तथा फूलको राग प्रमुख कारकतत्व मानिन्छन् । यसलाई विज्ञानले पुष्टिसमेत गरिसकेको छ ।
यो समस्या उमेर बढेसँगै कम हुने गर्छ । २० प्रतिशत व्यक्तिलाई यो समस्याबाट सधैँका लागि छुटकारा प्राप्त हुन्छ । तर, जो व्यक्तिलाई बाल्यकालमा यो समस्या हुँदैन, उनीहरूलाई पछि गएर यो समस्या हुने सम्भावना भने धेरै हुन्छ ।
हे फिभरको समस्या भएमा एन्टिहिस्टेमाइन औषधिले शरीरमा प्रभावकारी रूपमा काम त गर्छ, तर यसले शरीरलाई भने सुस्त बनाउँछ । औषधिकै असरका कारण शरीर सुस्त हुन्छ र मानिस उँघ्न थाल्छ ।
त्यस्तै, धुलो तथा फूलको रागको एलर्जी हुने व्यक्तिलाई यो समस्या वर्षात्मा धेरै हुने भएकाले उनीहरूले विशेष सजगता अपनाउनुपर्छ । किनकि, वर्षात्को समयमा फूलको राग हावामा मिलेमा यो समस्या निम्तिने गर्छ । त्यसैले यो समस्याबाट बच्न पनि ‘हे फिभर’को संक्रमण भएको शंका लागेमा सकेसम्म घरैमा बसेर आराम गर्नुपर्छ । खुला हावामा यो समस्या थप जटिल बन्न सक्छ । त्यसैले, यो समस्या कति घातक हुन्छ र कसलाई यसले प्रभावित पार्छ भन्ने कुरा संक्रमितको वरिपरिका बोटबिरुवामा पनि निर्भर हुन्छ । धेरै पराग निस्कने बोटबिरुवाले यससम्बन्धी धेरै समस्या निम्त्याउँछन् ।
उपचार
हे फिभरको समस्या भएमा एन्टिहिस्टेमाइन औषधिले शरीरमा प्रभावकारी रूपमा काम त गर्छ, तर यसले शरीरलाई भने सुस्त बनाउँछ । औषधिकै असरका कारण शरीर सुस्त हुन्छ र मानिस उँघ्न थाल्छ । त्यसैले, पहिले–पहिले चिकित्सकहरू यो औषधिको सेवन रातको समयमा मात्र गर्न सुझाब दिने गर्थे । यद्यपि, ९० को दशकमा बजारमा हे फिभर कम गर्न नयाँ औषधिको उत्पादन सुरु गरियो । जुन हिस्टेमाइनको तुलनामा निकै प्रभावकारी थियो ।
यसबाहेक पनि जानकारहरू हे फिभरको समस्या कम गर्न एक चम्चा मह खाने सल्लाह दिने गर्छन् । महमा रोगप्रतिरोधी क्षमता अत्यधिक हुन्छ, त्यसैले यसलाई अमृत पनि भनिन्छ । यद्यपि, महले हे फिभरको समस्या न्यूनीकरण गर्छ भन्ने कुरा अनुसन्धानबाट पुष्टि हुन भने बाँकी नै छ ।
