भारतबाट मेची पुलमा आएका नेपालीलाई आरडिटी, पिसिआर र ज्वरोसमेत जाँच नगरी विभिन्न क्वारेन्टाइन र होल्डिङ एरियामा राखिदा झापामा कोरोना संक्रमणको जोखिम उच्च भएको छ।
पूर्वी सीमा नाकाबाट नेपाल आउने र भारत जाने मानिसको भीड बढेसँगै मेचीनगर, बिर्तामोड , शिवसताक्षी, दमकल लगायतका क्षेत्रमा कोरोना संक्रमणको जोखिम उच्च बनेको हो।
कोरोनाको जाँच नै नगरी दिनैपिछे नेपाल आउने र भारत जाने मानिसको संख्या बढेसँगै जोखिम बढेको काकरभिट्टाका स्थानीयको दुखेसो छ।
भारतसँगै सीमा जोडिएको भद्रपुर नगरपालिका, कचनकवल, बाह्रदशी र झापा गाउँपालिकामा संक्रमण देखिसकेको छ। काकरभिट्टा नाका र कुञ्जीबारी नाकाबाट गौरादह- ९ का युवामा पनि कोरोना संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ।
‘हाम्रो नगरपालिकाको सीमा भरतसँग जोडिएको छैन, त्यसले हामी सुरक्षित छौं भन्ने लागेको थियो’, गौरादह- ९ का वडाध्यक्ष कृष्ण गौतमले भने, ‘सीमाबाट उद्दार गरिएकाको स्वास्थ्य जाँच गर्न सकिएन भने समस्या जटिल बन्ने देखियो।’
भारतबाट पानीट्याङ्की नाका हुँदै मेचीपुल आएका नेपाली नागरिक तथा पश्चिम नेपालदेखि भारत हिडेका सयौँ भारतीयका कारण पूर्वी नाका काँकरभिट्टा झन् बढी कोरोनाको जोखिममा परेको छ। ईलाका प्रहरी कार्यालय काँकरभिट्टाका डिएसपी राजेन्द्र पोखरेलले एकहप्तामा करिव २ हजार भन्दाबढी नेपाली नागरिक भारतबाट आएको बताए।
बिहिबार दिउँसो मात्र करिब २ सय जना नेपालीलाई मेची पुलबाट सम्बन्धित जिल्लाको क्वारेन्टाइन पठाइएको उनले जानकारी दिए। मानिस आइरहेकाले आजको संख्या अहिले नै यकिन नहुने डिएसपी पोखरेलको भनाइ छ।
हिजो बाँकी रहेका नेपालीलाई काँकरभिट्टा माविको होल्डिङ यरिया, आदर्श मावि ईटाभट्टा तथा धाइजनको स्वास्थ्य चौकीको क्वारेन्टाइनमा राखिएको डिएसपी पोखरेलले बताए। उनीहरूलाई मेचीनगरपालिकाले खानाको व्यवस्था गरेको छ।
सीमामा आउनेलाई जिल्ला प्रशासन कार्यालय झापाबाट सवारी पास इमेलमार्फत प्रहरीलाई पठाएर सम्बन्धीत जिल्लाको क्वारेन्टाइनमा पठाउने गरिएको छ।
भारत जानेहरू काँकरभिट्टा बसपार्क र भारतबाट आउने नेपाली मेचीपुलमा अलपत्र पर्ने गरेका छन्। निसंक्रमण बिना नै दैनिक सयौँ भारतीय मालबाहक गाडी नेपाल भित्रिरहेकाले पनि संक्रमणको जोखिम उच्च बनेको स्वास्थ्य सम्बद्धहरूको भनाइ छ।
कोरोना संक्रमण रोकथाम नियन्त्रण तथा अनुगमन समिति झापाका संयोजक सोमनाथ पोर्तेलले भारतबाट आउने १ नम्बर प्रदेश बाहेकका जिल्लाका नागरिकलाई सम्बन्धीत क्वारेन्टाइनमा बस्ने गरीको पत्र दिएर पठाउने गरिएको उनले बताए।
उनका अनुसार प्रदेश १ का नागरिकलाई भने झापाका पालिकाहरूको क्वारेन्टाइनमा राख्ने गरिएको छ।
‘भारतबाट आउने नेपालीहरूले नाकामा नाराजुलुस लगाउन थालेपछि भित्राउन थालिएको हो,’ संयोजक पोर्तेलले भने, ‘उनीहरूको पीसीआर र आरडिटी सम्बन्धीत जिल्लाको क्वारेन्टाइनमा टेष्ट गर्ने गरी पठाइने गरेको छ।’
झापामा कोरोना संक्रमितको संख्या १०७ पुगेको छ। यद्यपि, सीमामा चेकजाँच गर्ने कुरामा कसैको ध्यान जान सकेको छैन। सीमामा आउनेको धमाधम उद्दार गरिएको र क्वारेन्टाइनमा राखिएको बताइए पनि अवस्था टिठ लाग्दो छ।
नेपालमा विभिन्न जिल्लामा थप १७० जनामा कोरोना भाइरसको संक्रमण देखिएको छ। योसहित नेपालमा संक्रमण संंख्या १२१२ पुगेको छ। स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको नियमित कोरोना ब्रिफिङका क्रममा शुक्रबार प्रवक्ता डा. विकास देवकोटाले कुल संक्रमितको संख्या १२१२ पुगेको जानकारी दिए।
विभिन्न प्रयोगशालामा गरिएको परीक्षणमा यति ठुलो संख्यामा संक्रमण पुष्टि देखिएको हो। एकैपटक यति धेरै सक्रमण फेला परेको पहिलो पटक हो।
शुक्रबार संक्रमित पुष्टि भएका ६५ जना पुरुष छन् भने ५ महिला रहेका छन् । कुल संक्रमितमध्ये २ सय ६ जना निको भएर डिस्चार्ज भएको मन्त्रालयले जनाएको छ।
कुल संक्रमितमध्ये १ हजार १ सय ३ पुरुष र १ सय ९ महिला रहेका छन्। प्रदेशगत रूपमा हेर्दा प्रदेश १ मा १ सय ५७, प्रदेश २ मा ४ सय ९०, वागमती प्रदेशमा ४४, गण्डकी प्रदेश २०, प्रदेश ५ मा ४ सय ३३, कर्णाली प्रदेशमा ४७ र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा २१ जनामा संक्रमण देखिएको छ ।
बिहिबार देशभर ८६ हजार ५७ जना क्वारेन्टाइनमा रहेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ ।
मन्त्रालयका अनुसार प्रदेश १ मा २ हजार ९१, प्रदेश २ मा १४ हजार १४, बागमती प्रदेशमा १ हजार ६ सय ३१, गण्डकी प्रदेशमा २ हजार २ सय ४, प्रदेश ५ मा २९ हजार १ सय ५८, कर्णाली प्रदेशमा १४ हजार ८ सय ३४ र सुदुरपश्चिम प्रदेशमा २२ हजार हजार २ सय १५ जना क्वारेन्टाइनमा रहेका छन् ।
विभिन्न अस्पतालमा ८ सय ५० संक्रमित आइसोलेसन रहेको मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. विकास देवकोटाले बताए । डा. देवकोटाको अनुसार प्रदेश १मा ९९ , प्रदेश २ मा ३१३ , बागमती प्रदेशमा ३१ , गण्डकी प्रदेशमा १५, प्रदेश ५ मा ३२९, कर्णाली प्रदेशमा ४७ र सुदुरपश्चिम प्रदेशमा २६ जना आइसोलेसनमा रहेका छन् ।
कुल संक्रमित मध्ये १ सय ७८ जना निको भएर घर फर्किएका छन् । जसमध्ये प्रदेश १ मा ३० , प्रदेश २ मा १ सय १, बागमती प्रदेशमा ११, गण्डकी प्रदेशमा २, प्रदेश ५ मा ३८ र सुदुरपश्चिम प्रदेशबाट ५ जना डिस्चार्ज भएका छन् ।
नेपालमा विभिन्न जिल्लामा थप १ सय ५६ जनामा कोरोना भाइरसको संक्रमण देखिएको छ। यो सहित नेपालमा संक्रमण देखिनेको संंख्या १ हजार ४२ पुगेको छ।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको नियमित कोरोना ब्रिफिङका क्रममा बिहिबार प्रवक्ता डा विकास देवकोटाले थप १ सय ५६ मा संक्रमण देखिएको जानकारी दिए।
एकैपटक यति धेरै सक्रमण फेला परेको पहिलो पटक हो । विभिन्न प्रयोगशालामा गरिएको परीक्षणमा यति ठुलो संख्यामा संक्रमण देखिएको हो।
सप्तरीमा १४, झापामा २५, धनुषामा २९, महोत्तरीमा १७, रौतहटमा २०, स्रर्लाहीमा ७, सिरहामा ६, दोलखामा २, सोलुखुम्बुमा १, बझाङमा १ जना संक्रमित भेटिएका हुन्।
त्यसैगरी, दैलेखमा ८, स्याङ्जामा ३, दार्चुलामा १, कैलालीमा २, मकानपुरमा १ , बर्दियामा ३ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको हो । कुल संक्रमितमध्ये ९ सय ४० पुरुष र १ सय २ महिलामा छन्।
प्रदेश १ मा १ सय २९, प्रदेश २ मा ४ सय १५, वागमती प्रदेशमा ४४, गण्डकी प्रदेशमा १७, प्रदेश ५ मा ३६९, कर्णाली प्रदेशमा ४७, सुदूूरपश्चिममा २१ जनामा संक्रमण भेटिएको मन्त्रालयले जनाएको छ । हालसम्म ५१ जिल्लामा कोरोना भाइरसको संक्रमण देखिसकेको छ ।
कहीं नहुने रमिता हाम्रै देशमा हुने रहेछ कि क्या हो! मान्नै पर्यो, रमिता मानव स्वभावको अभिन्न खजाना हो।
प्राचीन ग्रिक–रोम कथ्यसाहित्यका ‘डायनिसियन मिस्ट्री’, हिन्दु धर्मग्रन्थका मायावी–कथालाई माथ खुवाउने रमिता शृंखला हामीकहाँ चलिरहेको छ। नेपालीहरूको दृष्टिभोगनिम्ति मन्चित यो रूपक अन्त सायदै पाइएला। यसका दुई विशिष्ट पाटा छन्। पहिलो, यसका आयोजक नेताहरू हुन्। दोस्रो, यसको कुनै आम्दानी छैन, घाटामात्रै छ।
रमिता भन्ने चिज आफैंमा खराब जो हो भनेर कसैले ठोकुवा गर्न सक्दैन। ब्राजिलले साम्बा नृत्यबाट करोडौं पर्यटकलाई मनोरञ्जन दिन्छ, पैसा कमाउँछ। थाइल्यान्डको फुकेट पुगेर शरीरका ‘टक्सिक’ रागहरू निष्कासन गर्नेहरूको भीडले दिने आम्दानी पनि हेरौं। आफ्नै भुँडी सिङले उधिन्ने खतरा हुँदाहुँदै मानिसहरू स्पेनको ‘बुल फाइट’ हेर्न संसारबाट ओइरिन्छन्।
हाँस्नु–हँसाउनुको सन्दर्भ, औचित्य र ‘डेकोरम’ हुन्छ। रमिताको पनि मर्यादा हुन्छ। हँसाइ–हँसाइ पन्चायतलाई पेले महजोडीले। र, देशमा निरंकुशतन्त्र हटाउन योगदान गरे। नेताले बोलाउँदा जनता सडकमा नओर्लने अवस्थामा महजोडीले स्टेज चढ्नुपरेको नबिर्सौं। हँसाउने कुरामा दम नभएको भए मदनकृष्ण–हरिवंश आज पनि नेपालकै सबैभन्दा बढी सामाजिक सामर्थ्ययुक्त व्यक्ति कसरी बन्न सक्थे?
ओलीले दोस्रो पटक प्रधानमन्त्री भइरहँदा हरेक महत्वपूर्ण मौकामा दुई चिजको मात्र भरमार प्रयोग गरेका छन्– बेपर्वाह हास्य र तुच्छ व्यंग्य। यो अभ्यासमा उनी मात्रै दुई कुरामा सरोकारित हुने गरेको स्पष्ट छ। पहिलो, उनको भजनमण्डलीको वाहवाही र दोस्रो उनकै आत्मरति।
तर, अहिले नेपालको रमिता हेर्न को पैसा तिरेर आउला? हाम्रा प्रधानमन्त्री केपी ओलीका हस्यौली, ठट्यौलीको खुद व्यापार मूल्य के कति छ? त्यसको संग्रह गरी इन्टरनेसनल वेस्टसेलर बनाउने गुन्जाइस के कति छ? ओलीको कुरा सुनेर को नहास्ला? तर हाँस्दाहाँस्दै कस्तो राजनीतिक, सामाजिक चेतना मानिसहरूले ग्रहण गर्लान्? उनले भन्ने गरेको विकसित राष्ट्रको सपनातिर उद्यत गराउन उनको हास्य कति जोडदार र प्रभावकारी छ?
म त भन्छु, प्रधानमन्त्री ओली हँसाइ–हँसाइ मुलुकलाई बर्बादीतर्फ धकेल्दैछन्।
नेताको ‘सेन्स अफ ह्युमर’ले आफू, परिवार, समाज र देशकै लागि नै ठूलो महत्व राख्छ। नेपालीहरूले किसुनजीको सेन्स अफ ह्युमरलाई के कसरी बुझे? त्यसको कहीं कहीं अहिले पनि समीक्षा हुने गर्छ। उनी बरू आफैंलाई उडाउँथे, तर कसैको खिसी गर्ने, आहत हुने काम गर्दैनथे। हँसाउने अद्भूत कला हुँदाहुँदै उनले आवश्यक पर्दा दिने जवाफ, त्यसको गहनता र त्यसभित्रको साहस सायदै फेरि कुनै नेतामा देखिएको होला।
हास्यचेतका कारण खासै चर्चामा त आएनन्, तर मनमोहन अधिकारीले गर्ने व्यंग्यले यर्थाथपरक राजनीतिक अर्थ बोकेको हुन्थ्यो। उनले काठमाडौंको मूलपानीमा आयोजित चुनावीसभामा शेरबहादुर देउवालाई दिएको बहुचर्चित ‘लाहुरे’को संज्ञा आज पनि आधाभन्दा बढी कांग्रेसीहरूले स्वीकार्छन्।
ओलीले दोस्रो पटक प्रधानमन्त्री भइरहँदा हरेक महत्वपूर्ण मौकामा दुई चिजको मात्र भरमार प्रयोग गरेका छन्– बेपर्वाह हास्य र तुच्छ व्यंग्य। यो अभ्यासमा उनी मात्रै दुई कुरामा सरोकारित हुने गरेको स्पष्ट छ। पहिलो, उनको भजनमण्डलीको वाहवाही र दोस्रो उनकै आत्मरति।
कोरोना महामारीकै सन्दर्भमा गरेको एउटा बबन्डर स्मरण गरौं। उनले कोरोना भाइरसको बोसिय, फ्याटिय तत्व भनेर नयाँ शब्दावली निर्माण गरिदिए। विकसित समाजमा सरकार प्रमुखले बोल्ने शब्दको शुद्धताले ठूलो अर्थ राख्छ। ओलीले हँसाउनेभन्दा पनि विशेषज्ञ रायझैं केही कुरा जनतालाई दिन खोजेका थिए। तर उनले जे भने पनि हँसाउने सम्भावना रहने परिप्रेक्ष्यमा शब्दको अनौठो अशुद्धिका कारण हाँसो–अभ्यस्त जमातले अट्टाहस गर्यो।
भजनमण्डलीले पनि गुरूकुलमै सिकेझैं उनकै शैलीमा तरक्की गर्ने नै भए। उनले राजनीतिक तुलोमा उत्कृष्ट ठहर्याएका गोकुल बाँस्कोटाको ७० करोडको बार्गेनिङ, भानुभक्त ढकालको कोरोना व्यवस्थापनलगायत अनेकन घटनाक्रममा ‘ओलीय हास्य’ अदम्य आयतनमा प्रस्फुरित भएको देख्न सकिन्छ। ओलीका भजनमण्डलीभित्र पनि दुई खलग छन्– हास्यवाला र छुच्चोवाला। छुच्चोवालाहरू प्रायः छौंडा पर्दाफासमा पोख्त छन्। तर ओम्नी जस्ता नन्दीभृङ्गी समूहको नाचमा चाहिँ दुवै खलग एकगठ हुन्छन्।
अब एउटा अवस्थाको परिकल्पना गरौं, नेपालले कुनै देशसँग युद्ध गर्नुपर्दा ओली नै प्रधानमन्त्री छन्। उनले दिने सैन्य आदेशमा पनि हास्य तत्व हाबी हुने हो कि? उनी सायद भन्लान्– हातमा दही जमाएर नबसौं। घिच्रामा हान्न ठूलो हतियार चाहिन्न। त्यस्तोमा नेपाली कमान्डरहरूले के बुझुन्? सिपाहीले कसको घिच्रो खोज्नु? नेपाली इतिहासमा गिनेचुनेका युद्ध कमान्डरहरूले विदेशी बैरीसँग लड्दा के यस्तै टुक्का लडाएर जित पारेका हुन् त? (यहाँ आफ्नै देशका दाजुभाइबीच काटमार मच्चाउने माओवादी सशस्त्र द्वन्द्वतर्फ इंगित गर्न खोजिएको होइन।)
नेपाल यतिबेला दुईखाले युद्धमा छ। दुवै कुनै घातक हतियारले जितिने खालका युद्ध होइनन्। यीमाथि विजय प्राप्त गर्न सहायकसिद्ध हुने केही अवयव छन्– विशुद्ध राजनीतिक इमान्दारिता, सुदृढ आन्तरिक एकता र स्मार्ट कूटनीति। यी दुवै युद्धमा ‘ओलिय हास्य’को कुनै भूमिका र अर्थ रहने देखिन्न।
लिम्पियाधुरा–कालापानीको सन्दर्भमा नेपालले एउटा कटु सत्य भुल्न हुन्न– छिमेक साट्न मिल्दैन। यो भारतका हकमा पनि लागू हुन्छ। मित्रवत् छिमेकी रहेरै नेपालले भारतसँगको यो कूटनीतिक युद्ध जित्नुपर्छ।
कोरोनाविरुद्धको युद्धमा नेपाललाई अब भाग्यले मात्र जोगाउने स्थिति देखिन्छ। या त साँच्चै भाइरस कमजोर भएको कुरा सत्य ठहर्नुपर्यो या सरकारको यतिका दिनसम्म नआएको विवेक हठात् फिर्नुपर्यो। ओली सरकारले मुख बन्द गराएका एक महामारी विशेषज्ञ डाक्टर केही दिनअघि अनौपचारिक कुराकानीमा भन्दै थिए– ‘अन्त महामारी सकिसक्दा चाहिँ हामीकहाँ ताण्डव देखाउला जस्तो छ।’ महामारीप्रति राज्य र जनतालाई निरन्तर सावधानी गर्दै आएका यी गैरराजनीतिक डाक्टरलाई ओलीको स्वास्थ्य मन्त्रालयले कोरोना टाक्सबाटै विमुख गरिसकेको छ।
व्यावसायिक डाक्टरको मुख थुन्न रातारात शक्ति एकोर्याउन सक्ने मन्त्रालयले दुई महिना लामो लकडाउनलाई कोरोना नियन्त्रणको तयारीमा पटक्कै उपयोग गरेन। क्वारेन्टाइन, परीक्षण र ट्रेसिङमा कुनै उल्लेख्य काम भएन। प्रभावित क्षेत्रबाट मानिसहरूको आवतजावतमा कुनै कडाइ गरिएन। यस्तो अवस्थामा पनि ओली–मण्डल रकमी धन्दाबाट अछुतो रहन सकेन।
दोस्रो हो, नेपाली अखण्डता रक्षानिम्ति लडिने विशुद्ध कूटनीतिक युद्ध।
लिम्पियाधुरा–कालापानीको सन्दर्भमा नेपालले एउटा कटु सत्य भुल्न हुन्न– छिमेक साट्न मिल्दैन। यो भारतका हकमा पनि लागू हुन्छ। मित्रवत् छिमेकी रहेरै नेपालले भारतसँगको यो कूटनीतिक युद्ध जित्नुपर्छ।
धु्रवसत्य छ, त्यो भूभाग नेपालको हो। र, त्यसलाई यसै आफ्नो बनाउने धारणा भारतले नबदली सुख छैन। नेपालसँग त्यसको स्वामित्वका विषयलाई लिएर प्रशस्त प्रमाण छन्।
भारत ती प्रमाण केलाउने यत्नमा गम्भीर हुँदैन भने यो मामिलालाई द्विपक्षीयभन्दा माथिको उच्च कूटनीतिक तहमा निरुपणार्थ लानैपर्छ। संयुक्त राष्ट्रसंघ, अन्तर्राष्ट्रिय अदालतलगायतका निकायले भारतकै पक्षपोषण गर्छन् भन्ने छैन। त्यो प्रक्रिया कामयाव नभएको अवस्थामा मात्र हामी अप्रिय निर्णयतर्फ जानुपर्ने हुनसक्छ।
ओली सरकार यो मामिलामा पनि एकदमै निर्धो मनस्थितिबाट गुज्रिएको स्पष्टै छ। केही दिनअघि जारी गरेको नक्सा नयाँ नै होइन। नेपालले लिम्पियाधुराको चुच्चो कहिले त्यागेको छ र? भारतले त्यसलाई एकलौटी ढेपेर भोगचलन मात्र गरेको हो। नछुटेको, नटुक्रेको टुप्पो जोडेर नयाँ बनाएको भन्न कहाँबाट मिल्छ? नेपालको आधुनिक नक्सा सुगौली सन्धिले निर्धारण गरेको हो।
विगतमा सत्ताशक्तिमा चढेका केही विदेशी स्वार्थबाट परिचालित तत्वहरूको षडयन्त्रबाट पछिल्लो दशकमा प्रचलित नेपाली नक्सामा त्यो भूभाग छुटाइन पुग्यो।
नेपालले अब त्यो त्रुटि आफ्नै हकमा सच्याउने मात्र हो। र, त्यसको माने यो होइन कि नेपालले त्यसलाई खसालेको छ, अनि भारतले टप्प टिपेर क्वाप्प खान्छ। त्यसैले यसमा उन्माद गरिरहनुपर्दैन।
यो अति सामान्य तथ्यलाई नेपालको हकमा उपयोग गर्न ओली आत्मविश्वाससाथ अगाडि बढ्नुपथ्र्यो। उनले संसद् पुगेर भारतीय निशान छापतर्फ इंगित गर्दै शब्द–श्लेष गर्न आवश्यक नै थिएन। कुनै राष्ट्रियता नहुने, कुनै जिवांश नहुने भाइरसलाई उत्तर–दक्षिणको भनेर छुट्टयाउनुपर्ने दर्कार थिएन। यसो भनिरहँदा उनले आफ्नो ‘बोसिय’ ज्ञानको मात्र प्रयोग गरे, छिमेकी मुलुकका जनताबीचको सम्बन्धको गरिमा र कूटनीतिक मर्यादालाई ख्याल गरेनन्।
फेरि उनलाई ‘ओलिय हास्य’ ले गाँज्यो। एउटा सार्वभौम मुलुकको प्रधानमन्त्री हुनुपर्दाको गम्भीरता उनले यस्तो जटिल परिस्थितिमा पनि धारण गर्न सकेनन्। भजन–मण्डलीको वाहवाही र जड कार्यकर्ताको उपभोगका लागि मात्र बोल्ने मनोदशालाई जित्न सकेनन्। अर्थात्, एउटा घातक रमितालाई मात्र निरन्तरता दिए, जसले उनको सत्तालाई मात्र अस्थायी टेको दिएको छ।
मगंलबार थप २७ जनामा कोरोना संक्रमण देखिएको छ । संक्रमित १७ देखि ४२ वर्षका रहेको मन्त्रालयले जनाएको छ । ती मध्ये २४ जना पुरुष र ३ जना महिला हुन्।
मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. विकास देवकोटा अनुसार झापामा ९, मोरङमा १, काठमाडौं ३, भक्तपुरमा १, सुनसरीमा १, सलाहीमा २, मकवानपुरमा १, रामेछाप, ललितपुरमा १, सिन्धुली, लमजुङमा १ र कपिलवस्तुमा ४ र नवलपरासीमा १ गरी २७ जना थपिएका हुन्।
यो सँगै नेपालमा हाल ४ सय २ मा संक्रमण देखिएको छ । जसमध्ये ३ सय ४० पुरुष र महिला ६२ रहेका छन् ।
प्रदेश १ मा ५४, प्रदेश २ मा १ सय ३६, वागमती प्रदेशमा २७, गण्डकी प्रदेशमा ४, प्रदेश ५ मा १ सय ७६, कर्णाली प्रदेशमा १ र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ५ जना रहेका छन् ।
संक्रमितमध्ये हालसम्म ३७ जना उपचारपछि निको भएर घर फर्किएका छन् । २ जना कोरोनाका कारण मृत्यु भएको पुष्टि भएको छ । मन्त्रालयका अनुसार मंगलबार कोसी कोभिड अस्पतालबाट ६२ वर्षीय पुरुष डिस्चार्ज भएका छन् । उनी २५ दिनमा डिस्चार्ज भएका हुन् ।
झापाको केचनाकवल गाउँपालिका ५ र ६ नम्बर वडामा थप ९ जनामा कोरोना भाइरस संक्रमण पुष्टि भएको छ।
उनीहरू भारतबाट ल्याएर कचनकवल गाउँपालिकाको क्वारेन्टाइनमा राखिएका थिए ।
मंलगबार बिहान परीक्षण गर्दा उनीहरू सबैमा कोरोना पुष्टि भएको कोसी अञ्चल अस्पताल विराटनगरकी प्रमुख मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट संगीता मिश्राले जानकारी दिइन्।
यही समूहमा रहेका एक जनामा सोमबार संक्रमण पुष्टि भएको थियो। यो सँगै झापामा संक्रमितको संख्या १२ पुगेको छ।
३३ जनालाई नै वडा नम्बर ३ को पथरीया माध्यमिक विद्यालयको क्वारेन्टाइनमा राखिएको थियो। तीमध्ये मंगलबार ९ र सोमबार १ जनामा कोरोना देखिएको यादवले बताए।
भारतको मुम्बईबाट दिल्ली हुँदै पाँच दिनअघि उनीहरू केचनापारि सीमामा आइपुगेका थिए। मंगलबार कोरोना पुष्टि भएका सबै ३० वर्ष मुनिका पुरुष रहेको प्रदेश सांसद वसन्त बाँनियाले बताए।
कचनकवल गाउँपालिकाका प्रवक्ता तथा वडाध्यक्ष लक्ष्मीनारायण यादवका अनुसार उनीहरू रोजगारीका लागि मुम्बई गएका थिए। फर्किने क्रममा केचना सीमामा अलपत्र परेपछि ३३ जनालाई उद्धार गरेर नेपाल ल्याइएको थियो।
३३ जनालाई नै वडा नम्बर ३ को पथरीया माध्यमिक विद्यालयको क्वारेन्टाइनमा राखिएको थियो। तीमध्ये मंगलबार ९ र सोमबार १ जनामा कोरोना देखिएको यादवले बताए।
नेपाल छिरेका सबै ३३ जनाको स्वाब संकलन गरी विराटनगर पठाइएको थियो। १० जनाको सिसिआर परीक्षण हुँदा १० जनामा नै कोरोना संक्रमण देखिएको यादवले बताए।
कचनकवल गाउँपालिका-२ सुकुनादेवीको लक्ष्मीनारायण माध्यमिक विद्यालयको क्वारेन्टाइनमा अन्य ३८ जना व्यक्तिहरूलाई राखिएको छ।
‘भारतबाट ल्याइएकामा कोरोना देखिएपछि अहिले त्यस ठाउँमा बाँकी के-के सावधानी र कार्यहरू अघि बढाउनु पर्ने विषयमा बैठक बस्न लागेको छ,’ यादवले भने।
गाउँपालिका अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, प्रमुख जिल्ला अधिकारीलगायतको टोली संक्रमित क्षेत्रमा पुगेको छ।
धनुषामा थप दुईजनामा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको छ। स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले सोमबार राति सार्वजनिक गरेको विवरणअनुसार धनुषाका दुईजना नयाँ संक्रमित जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका बस्ने हुन्।
मन्त्रालयका अनुसार जनकपुरधाम–६ बस्ने ४५ वर्षीय पुरुष र वडा नम्बर २१ घर भएका २१ वर्षीय युवकमा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको हो। संक्रमण पुष्टि हुनुअघिसम्म दुवैजना धनुषाको नगराइन नगरपालिकास्थित गंगुली क्वारेन्टाइनमा भर्ना थिए।
४५ वर्षीय पुरुष वैशाख ३० गते भारतको हरियाणा र २१ वर्षीय युवक महोत्तरी सीमा नजिकै रहेको विहार राज्यको विहारी भन्ने गाउँबाट जनकपुर फर्केका थिए। दुवै देशमा जारी ‘लकडाउन’ र सीमामा कडाइ छँदा उनीहरू जनकपुर फर्केको बताइएको छ।
३० गते जनकपुर फर्केका उनीहरू एकदिन आ–आफ्नो घरमा बसेका थिए। उनीहरू भारतबाट फर्केको जानकारी छिमेकीले प्रहरीलाई दिएपछि दुवैजनालाई क्वारेन्टाइनमा राखिएको थियो।
गंगुली क्वारेन्टाइनका संयोजक सन्तोष ठाकुरले दुवैजनालाई जेठ १ गते भर्ना गरिएको जानकारी दिए। भारतबाट फर्केको जानकारी स्थानीयले प्रहरीलाई दिएपछि उनीहरुलाई क्वारिन्टाइनमा भर्ना गरिएको उनले बताए।
जेठ २ गते स्वाब संकलन भएका उनीहरुको रिपोर्ट सोमबार राति आएको ठाकुरले जानकारी दिए। सामान्य स्वास्थ्य अवस्था रहेका दुवैजनामा कोरोना पुष्टि भइसकेपछि प्रादेशिक अस्पताल जनकपुरको आइसोलेसन वार्डमा भर्ना गरिएको ठाकुरले बताए।
थप दुईजना संक्रमित भएको पुष्टि भएसँगै धनुषामा संक्रमितको संख्या ८ पुगेको छ।
नेपालमा कोरोना भाइरस संक्रमितको संख्या ३०४ पुगेको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार पछिल्लोपटक रौतहटमा एक महिला, सात पुरुषसहित आठ र बारामा एक ३८ वर्षे पुरुषमा कोरोना पोजेटिभ देखिएको छ ।
नयाँ थपिएको संक्रमित रौतहटको इशानपुरका सात पुरुष र रौतहट माधव नारायण नगरपालिकाकी २८ वर्षे महिला हुन् ।
कोरोना संक्रमण आशंकामा झापाको भद्रपुर नगरपालिका–२ को किच्चकवध क्वारेन्टाइनमा राखिएका १८ जना भागेका छन्। उनीहरू शनिबार राति पानी परेको मौका छोपेर भागेका हुन्।
उनीहरू सबै भारतीय नागरिक हुन्। प्रहरी, जिल्ला प्रशासन र नगरपालिकाको मिलेमतोमा छाडिएको हुन सक्ने स्थानीयले बताएका छन्।
उनीहरूका बारेमा प्रहरीले घुमाउरो भाषामा प्रतिक्रिया दिनु, प्रमुख जिल्ला अधिकारी र नगर प्रमुखले खोजी भइरहेको बताए पनि चार दिन बितिसक्दा पनि नभेटिनुले छाडिएको पुष्टि भएको स्थानीय एक जनप्रतिनिधिले बताए।
झापाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी उदयबहादुर रानाले भागेका उनीहरुको खोजी भइरहेको बताए। भागेका कोही पनि भारत नगएको उनको दावी छ। भागेकामध्ये केही भद्रपुर क्षेत्रमा भेटिएको उनले बताए।
कति जना, कहाँ भेटिएका हुन् भन्ने विषयमा प्रजिअले खुलाउन चाहेनन्। ‘हामी उनीहरूको पहिचान गरिरहेका छौँ, भेटिएका त्यहाँबाट भागेका व्यक्ति हुन् कि होइनन् यकिन भएको छैन,’ उनले भने, ‘उनीहरूको यकिन र अरूको खोजी गर्ने काम भइरहेको छ।’
भागेका भनिएका १८ जना नै चैत १९ गतेदेखि क्वारेन्टाइनमा बसेको भद्रपुर नगरपालिकाका प्रमुख जीवनकुमार श्रेष्ठले बताए।
बिर्तामोडमा तिरका प्लाइउड उद्योगका कामदार भएकाले उनीहरू त्यतै फर्किएको हुन सक्ने उनले बताए। क्वारेन्टाइनमा बसेका भारतीय मजदुरहरूले घरमा फोन सम्पर्क गर्ने गरेको खुले पनि सीमा सिल भएकाले उनीहरू भारत फर्कन सक्ने सम्भावना नरहेको उनले बताए।
नगर प्रमुख श्रेष्ठले पनि उनीहरूको खोजी भइरहेको बताए। परीक्षणमा आरडिटी नेगेटिभ आएका उनीहरूलाई नगरपालिकाले खाने प्रबन्ध मिलाएको थियो।
भारतीय कामदारहरुका लागि लगाउने र भाडावर्तनको व्यवस्था नेपाल रेडक्रस सोसाइटी झापाले गरेको थियो। जिल्ला प्रहरी कार्यालय झापाले उनीहरू क्वारेन्टाइन अवधि पूरा गरिसकेका र नाका सिल भएकाले काम गर्न फर्किएको हुनसक्ने जानकारी दिएको छ।
प्रहरीले त्यसको आधिकारिक पुष्टि नगरे पनि उनीहरू क्वारेन्टाइन आसपासमा दैनिक ज्यालादारीमा काम गरिरहेको बताइएको छ।
झापाका प्रहरी अधिकृतले आरडिटी परीक्षण नेगेटिभ आएको र क्वारेन्टाइनमा एक महिनासम्म बस्दा कुनै स्वास्थ्य नआएकाले काममा फर्किएको हुनसक्ने बताए।
झापाका सीमा क्षेत्रमा सयौँ भारतीय कामदार अलपत्र छन्। क्वारेन्टाइन अवधि पूरा गरे पनि नेपाल भारत अन्तर्राष्ट्रिय सीमा बन्द भएकाले उनीहरू घर फर्किन पाएका छैनन्।
झापामा थप एकजनामा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको छ। ५० वर्षीय पुरुषमा कोरोना संक्रमण देखिएको स्वास्थ्य मन्त्रालयले पुष्टि गरेको छ । मन्त्रालयका अनुसार योसँगै संक्रमितको संख्या ५२ पुगेको छ। झापा बाह्रदशी गाउँपालिका–४ का उनी मुस्लिम समुदायका हुन्।
उनी गत मार्च ३ मा दिल्ली गएका थिए। त्यहाँबाट ११ मार्च (फागुन २८) मा फर्किएर सिधै सप्तरी हुँदै १२ मार्चमा झापास्थित घर पुगेका थिए। विदेशबाट आएकालाई खोज्ने क्रममा उनको स्वाब पनि कोसी अस्पताल पठाइएको थियो।
स्वास्थ्य मन्त्रालयका सहप्रवक्ता समिरकुमार अधिकारीका अनुसार कोसी अस्पताल विराटनगरमा भएको परीक्षणका क्रममा उनलाई कोरोना पोजेटिभ देखिएको हो ।
नेपालमा उपचारपछि निको भएर डिस्चार्ज हुनेको संख्या १६ पुगेको छ। धनगढीमा एक, वीरगन्ज तीन, भरतपुर एक र विराटनगरमा ३० जनाको उपचार भइरहेको छ। सबैको स्वास्थ्य अवस्था सामान्य छ।
कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) महामारी नियन्त्रण गर्ने सुरक्षा तथा स्वास्थ्य निकायलाई मोबाइल फोन इम्पोर्टर्स एसोसिएसनले पिपिई तथा मास्क सहयोग गरेको छ।
नेपाल प्रहरी अस्पताललाई ४० थान पिपिई र ५ हजारथान मास्क हस्तान्तरण गरेको एसोसिएसनले जनाएको छ। महाराजगञ्जस्थित प्रहरी अस्पतालमा आयोजित कार्यक्रममा एसोसिएसनका अध्यक्ष दीपककुमार मलहोत्रा एवं पदाधिकारीहरूले संयुक्तरूपमा प्रहरी अतिरिक्त महानिरीक्षक डा. आशा सिहंलाई उक्त सामग्री हस्तान्तरण गरेका थिए।
एसोसिएसनका अध्यक्ष मलहोत्राले यस सहयोगबाट कोभिड–१९ महामारीविरुद्ध लडिरहेका राष्ट्रिय सुरक्षा निकायलाई थप बल पुग्ने बताए।
नेपालमा कोरोना भाइरस दोस्रो चरणमा प्रवेश गरेपछि सरकारले सुदूरपश्चिमको कैलाली र कञ्चनपुरसँगै गण्डकी प्रदेशको बागलुङ जिल्लामा र्यापिड टेस्ट गर्ने निर्णय गर्यो। कैलाली र कञ्चनपुरमा स्वास्थ्यकर्मीको टोलि पुगेर टेस्ट सुरु गरिसकेका छन्। तर, बागलुङमा टोलि आइपुगेको छैन।
नेपालमा कोरोनाका ९ जना संक्रमित भेटिँदा गण्डकी प्रदेशमा अहिलेसम्म २ जनालाई कोरोना देखिएको छ। यहाँ कोरोना देखिनेमा बागलुङकी १९ वर्षीया युवती र ६५ वर्षीया वृद्धा छन्। एउटै जहाजमा बेल्जियमबाट दोहा हुँदै चैत ४ गते नेपाल आएका दुवैको अहिले धौलागिरी अञ्चल अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ।
र्यापिड टेस्ट गर्ने स्वास्थ्यकर्मीको टोलि बुधबारसम्म आइपुग्ने जानकारी आफूले पाएको जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय बागलुङका प्रमुख सुरज गुरौंले बताए। उनकाअनुसार टेस्ट क-कसको गर्ने हो भन्ने यकिन भइसकेको छैन। ‘बाहिरबाट आएका सबैको गर्ने हो वा १४ दिन भित्रको मात्र गर्ने हो भन्ने क्लियर छैन। टोलिले गाइडलाईन पनि लिएर आउँछ अनि मात्र क–कसको परीक्षण गर्ने भन्ने थाहा हुन्छ,’ प्रमुख गुरौंले भने।
ती दुवै संक्रमितको सम्पर्कमा आउनेको दैनिकजसो चेकजाँच भइरहेको र सबैको अवस्था सामान्य रहेको उनले जानकारी दिए। उनकाअनुसार संक्रमितको सम्पर्कमा आएको १४ दिन कटिसकेका कसैमा पनि कोरोनाको लक्षण छैन।
संक्रमितको परिवारमा कोरोनाको कुनै लक्षण नदेखिनुलाई लोकल ट्रान्समिसनको खतरा नरहेको भन्ने बुझिन्छ। दुवै संक्रमितका छिमेकी र विदेशबाट आएकाहरु र्यापिड टेस्टको पर्खाइमा छन्। ‘मन्त्रिपरिषद् बैठकले टेस्ट गर्ने निर्णय गरेपछि यहाँका मानिस त्यसको पर्खाइमा छन्। कहिले आउँछ र कसरी परीक्षण हुन्छ भन्ने उत्सुकता छ,’ उनले सुनाए।
चैत महिनामा विदेशबाट आएका ८ सय १५ जना आफूहरुको सम्पर्कमा रहेको बागलुङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गौलोचन सैंजुले जानकारी दिए। जिल्लामा अत्यावश्यक कामबाहेक घर बाहिर निस्कन रोक लगाएर लकडाउनलाई कडा पारिएको प्रजिअ सैंजुले बताए। विदेशबाट आएकामध्ये २६ जना क्वारेन्टाइनमा बसेका छन् भने बाँकी सबै सेल्फ होम क्वारेन्टाइनमा छन्। जिल्लामा १ सय ५० बेड क्षमताको क्वारेन्टाइन र ९ बेड क्षमताको आइसोलेसन बनाइएको छ।
बागलुङ जिल्लाबाट अहिलेसम्म १८ जनाको नमुना संकलन भएकोमा दुई जनामा मात्र संक्रमण देखिएको प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालय गण्डकीका स्वास्थ्य शिक्षा प्रशिक्षक नबराज शर्माले जानकारी दिए। उनकाअनुसार गण्डकी प्रदेशबार अहिलेसम्म १ सय ८० जनाको नमुना संकलन भएको छ। त्यसमा १ सय ३० जनाको नेगेटिभ आएको छ भने ४८ जनाको रिपोर्ट आउन बाँकी छ।
कोरोना भाइरस (कोभिड १९) को छैठौं संक्रमित ६५ वर्षिया बागलुङकी वृद्ध उपचारका लागि अस्पताल जान सकेकी छैनन् । रेडक्रस सोसाइटी बागलुङका एम्बुलेन्स चालक एकाएक फरार भएपछि उनी अस्पताल जानबाट रोकिएकी हुन् ।
धवलागिरि प्रदेश अस्पतालबाट अस्पतालबाट २ किलोमिटरमा दूरीमा रहेकी संक्रमित ६५ वर्षीय महिलालाई लिन जानुपर्छ भन्ने ‘डर‘ले ड्राइभर सम्पर्कबिहिन बसेको बुझिएको छ । रेडक्रसको एम्बुलेन्स अस्पतालको पार्किङस्थलमा छोडेर ड्राइभर बेपत्ता भएको स्थानिय पत्रकारले जानकारी दिएका छन् । संक्रमित महिलालाई स्वास्थ्यमा खासै समस्या नभएको उनका छोराले चिकित्सकहरुसँग परामर्शमा रहेका छन् ।
उता, बागलुङ नगरपालिका ३ गौडाकोट, तरकारी गाउँकी संक्रमित महिलालाई अस्पताल जानबारे प्रष्ट जवाफसमेत दिन सकेनन् । उनले हतारिँदै ‘गाडी गइसक्यो‘, भने जवाफ दिए । सिडिओ सौजुले अकमाउँदै गाडी गइसक्यो भनेर सामान्य जवाफ दिए । एम्बुलेन्स चालक बेपत्ता भएको भन्ने प्रश्नमा उनले भने, ‘अँ हो, व्यवस्थाा हुँदैछ हैँ ।’
कोरोना भाइरस रोकथाम तथा नियन्त्रण जिल्ला कमाण्डको बैठक बसेर सबै व्यवस्था गर्ने भने पनि सीडिओले नै चालकलाई भगाएको स्रोतले बतायो । तीन दिनअघि संक्रमित पुष्टी भएकी बागलुङकै अर्की युवतीसँग बेल्जियमबाट आज संक्रमित भएकी महिला एउटै सीटमा बसेर नेपाल आएकी थिइन् ।
शुक्रबार एउटा खबर आयो। सेती प्रादेशिक अस्पताल धनगढीमा भर्ना भएका ३४ वर्षीय एक व्यक्तिलाई कोरोना भाइरसको संक्रमण भएको पुष्टि। उनी केही दिनअघि मात्रै दुबईबाट नेपाल फर्किएका थिए।
यससँगै नेपालमा कोरोना भाइरसको संक्रमण भएका व्यक्तिको संख्या चार पुगेको छ। विश्वव्यापी महामारीका अघिल्तिर यो संख्या केही नहोला। तर, पूर्व स्वास्थ्य मन्त्री गगनकुमार थापाको भनाइमा ‘यो राष्ट्रका लागि राम्रो सङ्केत पटक्कै होइन।’
सरकारको गतिहीन कार्यशैली, स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्री भानुभक्त ढकालको गैरजिम्मेवार अभिव्यक्ति र अत्यावश्यक सामग्रीको अभावमा सिङ्गो समाज प्रताडित छ। कति बेला, कहाँ, के हुने हो, यो कसैको बसमा छैन। भरोशा केबल पशुपतिनाथमा।
राज्यको लाचारीकै परिणाम स्वरुण सरकारले देशमा पूर्णरूपमा ‘लकडाउन’ गरे पनि आममानिस गम्भीर मनोवैज्ञानिक त्रासमा छन्। अत्यावश्यक सामग्रीको अभाव र कालोबजारीको आतङ्कले अर्को पीडा थपिएको छ।
लकडाउनभन्दा पहिल्यै कतारको दोहाबाट कतार एयरवेज र युनाइटेड अरब इमिरेट्स (युएई) को शारजाहबाट एयर अरेबियाको जहाजमा आएका ३ सयभन्दा धेरै यात्रुमध्ये दुई जनामा कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) पोजेटिभ देखिए पनि अन्यको खोजीका लागि सरकारले गम्भीर पहलकदमी लिएकै छैन।
कोरोना परीक्षण र संक्रमितको पहिचान
लकडाउन र अन्तर्राष्ट्रिय हवाइ उडान रोक्न ढिलाई गरेपछि आलोचित सरकार अहिले कोरोना भाइरसको नियन्त्रणका लागि गर्नुपर्ने मूलभूत कामहरू गर्नेतर्फ केन्द्रित देखिँदैन। कोनोरा भाइरसको परीक्षण र स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मी लगायत दिनभर सेवामा खटिनेहरूका लागि पनि आवश्यक सामग्री उपलब्ध गराइएको छैन।
डेढ महिना लकडाउन लम्ब्याएपछि सरकारले कोरोना संक्रमित खोज्न समय पुग्ने थापाको भनाइ छ। ‘यति गरेपछि सरकारले डेढ महिना समय पायो, डेढ महिनाको सरकारले संक्रमित मान्छेलाई खोज्ने हो, खोजेर परीक्षण गर्ने हो। र, संक्रमण भएमा उनीहरूलाई छुट्टै राखेर उपचार गर्ने हो,’ उनले भने।
पूर्व स्वास्थ्य मन्त्री तथा नेपाली कांग्रेसका प्रभावशाली नेता गगनकुमार थापाले कोरोना भाइरसको संक्रमण नियन्त्रण तथा जोखिम कम गर्न तत्काल दुई वटा काम गर्न सरकारलाई सुझाव दिएका छन्।
कोरोना भाइरसको परीक्षण गर्ने कार्यलाई तीव्रताका साथ अघि बढाउनुपर्ने थापालेको धारणा छ। ‘पछिल्लो समय बाहिरबाट आएका सबैलाई खोजेर उनीको स्वास्थ्य परीक्षण गर्नैपर्छ, र उनीहरू संक्रमित भएमा तत्कालै क्यारेन्टाइनमा पठाउनुपर्छ,’ थापाले भने।
सरकारको काम गराइ प्रभावकारी नभएको टिप्पणी गर्दै पूर्व स्वास्थ्य मन्त्री थापाले संक्रमित पत्ता लगाउन भइरहेको ढिलाइले भयावह स्थिति आउन सक्ने धारणा राखे। त्यसैले सरकारले यो विषयलाई विशेष प्राथमिकता दिनुको विकल्प नै नरहेको बताए।
‘केही दिनअघि मलेशियाबाट फर्किएका एक व्यक्तिको कुनै परीक्षण भएन, अहिले उनी आफूलाई ज्वरो आयो भनिरहेका छन्, दुल्लु पुगेपछि आजसम्ममा उनले कति मानिस भेटे, उनको सम्पर्कमा पुगेका सयौं मान्छे गाउँमा पुगेका छन्, ज्वरो आएपछि उनको स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने र कोरोना भाइरसको संक्रमण भएको छ–छैन पत्ता लगाउने सरकारको जिम्मेवारी हो,’ थापाले भने।
एक जनाले ८–१० जनामा र ती ८–१० जनाले २–३ सय जनामा कोरोना भाइरसको संक्रमण पुर्याउन सक्ने तर्क गर्दै थापाले त्यस्ता मान्छेलाई कसरी खोज्ने र कसरी क्वारेन्टाइनमा ल्याउने भन्ने विषय अहिले सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण रहेको बताए।
‘अर्को कुरा, हाम्रो स्वास्थ्य प्रणालीलाई रातारात प्रभावकारी बनाइएन स्थिति जटिल हुनसक्छ, किनभने संक्रमण पत्ता लगाउने काम पनि हेल्थ सिस्टमले नै गर्छ,’ थापाले भने, ‘त्यसैले एउटा संक्रमितसँग को–को आए, कति जनालाई संक्रमण भयो भन्ने बारेमा राज्यले खोजी गरिहाल्नुपर्छ।’
नेपाल लकडाउन के गर्ने?
नेपाली कांग्रेसका नेता तथा सांसद थापाले आगामी दुई महिनाका लागि सरकारले विस्तृत कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने बताए। त्यस कार्यक्रमभित्र लकडाउन, आपूर्ति व्यवस्थाको सहजता, कोरोना परीक्षणको व्यवस्था आदि विषय समेट्नु पर्ने उनले बताए।
‘लकडाउन अर्को एकदेखि डेढ महिना लानुपर्छ, हामीलाई घरमै बस्नका लागि राज्यले केही पनि गर्दैन, आपूर्ति सहज बनाइदिए पुग्छ, आपूर्ति सहज बनाइदिए हामी घरमै बस्छौं,’ थापाले भने, ‘तर, आपूर्ति सहज हुँदा पनि बजारमा गएर सामान किन्न नसक्नेलाई राज्यले हेर्नुपर्छ, यति भए पुग्छ।’
मन्त्री ढकालले हेल्थपोस्टसँगको कुराकानीमा आफूहरु काम गरिरहेको दावी गरे। ‘हामी काम गर्दैछौं, दिनैपिच्छेको डेभलपमेन्ट पत्रकार सम्मेलन गरेर सार्वजनिक गरिरहेका छौं, सरकारले अरू के गर्नुपर्ने?,’ ढकालले प्रतिप्रश्न गरे। अनि फोन काटे।
डेढ महिना लकडाउन लम्ब्याएपछि सरकारले कोरोना संक्रमित खोज्न समय पुग्ने थापाको भनाइ छ। ‘यति गरेपछि सरकारले डेढ महिना समय पायो, डेढ महिनाको सरकारले संक्रमित मान्छेलाई खोज्ने हो, खोजेर परीक्षण गर्ने हो। र, संक्रमण भएमा उनीहरूलाई छुट्टै राखेर उपचार गर्ने हो,’ उनले भने।
कतार र दुबईबाट आएका सबै यात्रुलाई परीक्षण गरेर कोरोनाको फैलावट रोक्नेतर्फ केन्द्रित हुन स्वास्थ्यमन्त्रीलाई नेता थापाले सुझाव दिएका छन्।
चैत ४ गते काठमाडौंका लागि कतार एयरवेजका तीनवटा उडान भएका थिए। सबै उडान ‘ए३३०’ सिरिजका वाइड बडी जहाजबाट भएका थिए। सबै जहाज ३ सय सिट क्षमतायुक्त भए पनि यात्रु डेढ सयहाराहारी मात्र आएका थिए। तीन जहाजबाट झण्डै पाँच सय यात्रु आएका थिए।
हामी गर्दैछौंः स्वास्थ्यमन्त्री ढकाल
कोरोना चार जना बिरामी फेला परे पनि सरकार ढुक्कसँग बसेको छ। त्यसमाथि स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्री भानुभक्त ढकालको अभिव्यक्ति जनतालाई आहत पुग्ने किसिमको छ।
मन्त्री ढकालले हेल्थपोस्टसँगको कुराकानीमा आफूहरु काम गरिरहेको दावी गरे। ‘हामी काम गर्दैछौं, दिनैपिच्छेको डेभलपमेन्ट पत्रकार सम्मेलन गरेर सार्वजनिक गरिरहेका छौं, सरकारले अरू के गर्नुपर्ने?,’ ढकालले प्रतिप्रश्न गरे। अनि फोन काटे।
संक्रमित नेपाली युवती चढेको जहाजमा आएका लगभग सबैजना सम्पर्कमा आइसकेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले दाबी गरेको छ।
फ्रान्सबाट फर्किएकी ती युवतीलाई कोरोना भाइरस संक्रमण भएको शनिबार मन्त्रालयले पुष्टि गरेको थियो।
त्यसपछि सरकारले उक्त जहाजमा आएका सबैजनाको खोजी सुरु गरेको थियो।
चैत ४ गते फ्रान्सबाट कतार ट्रान्जिट भएर कतार एयरवेजबाट ती युवती नेपाल आएकी थिइन्।
सोमबार मन्त्रालयको मिडिया बिफ्रिङमा प्रवक्ता विकास देवकोटाले भने ‘उहाँहररू सबै सेल्फ क्वारेन्टाइनमै हुनुहुन्छ। सबैजना सम्पर्कमा आइसक्नुभएको छ। सबैले सम्पर्क गर्नुभएको छ।’
प्रवक्ता देवकोटाले ती यात्रु धेरैजसोले आ-आफ्नो ठाउँका अस्पतालमा सम्पर्क गरेर क्वारेन्टाइनमा बसिसकेको र केहीको खोजी भइरहेको जानकारी दिए।
उनका अनुसार अहिलेसम्म ६ सय १० जनाको नमुना परीक्षण गरिएको छ। तीमध्ये दुईजनालाई पोजेटिभ देखिएको छ। एकजना धेरै पहिला चीनबाट फर्किएकालाई देखिएको थियो। उनी अहिले निको भइसकेका छन् भने फ्रान्सबाट फर्किएकी एक युवतीलाई भाइरस संक्रमण भएको शनिबार पुष्टि भएको हो। उनी अहिले शुक्रराज ट्रफिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा उपचार गराइरहेकी छिन्।
त्यस्तै सरकारले स्थापना गरेको क्वारेन्टाइनमा १० जना निगरानीमै रहेको, पाँचजना आइसोलेसनमा रहेको पनि उनले जानकारी दिए।
डा। देवकोटाले संक्रमण फैलिन नदिन सरकारले लकडाउन गरेको र सबैजनाले सरकारको यो आदेश पालना गर्न पनि अनुरोध गरे। ‘सबैजना घरभित्रै बसौं। केही असहज त हुन्छ तर पनि भाइरससँग जुध्नका लागि योभन्दा अर्को उपाय छैन,’ उनले भने, ‘विदेशबाट आएकाहररू पनि सबैजना कम्तिमा १४ दिन घरभित्रै बस्नुहोस्। यो एकदमै जरुरी छ।’
महाराजगन्जस्थित त्रिवि शिक्षण अस्पतालले लकडाउनका अवस्थामा आकस्मिक स्वास्थ्य परामर्शका लागि अस्पतालका १७ विभागका मोबाइल नम्बर उपलब्ध गराएको छ। कोरोना संकट गहिरिँदै जाँदा अस्पताल र चिकित्सकहरूले सकेसम्म अस्पताल नआउन र घरमै बसेर चिकित्सकीय परामर्श लिन आमरूपमा आह्वान गरिरहेका छन्। चिकित्सकहरूले पहिलोपटक सामाजिक सञ्जालमा आफ्ना फोन नम्बर उपलब्ध गराएर टेलिफोन परामर्शका लागि आह्वान गरिरहेका छन्। कोरोनाको सम्भावित महामारी र स्वास्थ्य आपतकाल ध्यानमा राखेर अस्पतालमा भीडभाड नगर्न र सकेसम्म चिकित्सकसँग टेलिफोनमै परामर्शका लागि सहज होस् भनेर यस्तो व्यवस्था गरिएको हो।
अस्पतालले कोरोनासम्बन्धी परामर्शका लागि अस्पतालका टेलिफोनमा फोन गरेर ११६४ नम्बरको एक्सटेन्सनमा परामर्श सेवा लिने व्यवस्था गरेको छ।अस्पताल प्रशासनले जनरल प्राक्टिस एन्ड इमर्जेन्सी मेडिसिन, बाल शल्यचिकित्सा, ग्यास्टे र जनरल सर्जरी, एनेस्थेसिया, प्रयोगशाला, हाडजोर्नी, नेत्ररोग, रक्तरोग र क्यान्सर, रेडियोलोजी, प्लास्टिक सर्जरी, श्वासप्रश्वास र क्रिटिकल केयर, इएनटी, साइकियाट्रिक, पिसाब, मिर्गौलासहितका सेवाका विशेषज्ञ सेवाको लागि निश्चित फोन नम्बरसमेत छुट्ट्याएको छ।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयमा कोरोना नियन्त्रण सम्बन्धी जानकारीका लागि इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा अन्तर्गत सेवा २४सैं घन्टा परामर्श दिने व्यवस्था गरेको छ । कल सेन्टर सञ्चालन गर्नका लागि ११ जना कर्मचारीलाई तालिम दिएर राखिएको छ । कलसेन्टरले महामारीको समयमा कुन अस्पताल जाने, कसरी बच्ने, के कुरा खानेलगायत विषयमा जानकारी दिनेछ । यो नम्बरमा फोन गर्दा पैसा भने लाग्दैन।
चिकित्सक संघका सबै सदस्य टेलिफोन परामर्श सेवामा नेपाल चिकित्सक संघले केही दिनदेखि नै आफ्ना कार्यकारिणी सदस्य रहेका विभिन्न विधाका चिकित्सकहरुको फोननम्बर सार्वजनिक रुपमा उपलब्ध गराएर विशेषज्ञ परामर्श सेवा प्रदान गर्दै आइरहेको छ । संघले सोमबारदेखि टेलिफोन सेवा उपलब्ध गराउँन इच्छुक सदस्यहरुको समेत नम्बर संकलन गरेर आम सर्वसाधारणसँग अस्पताल नजान र घरैमा परामर्श गर्न आह्वान गरिरहेको छ । संघले कार्यकारीणी समितिका सदस्यसहित अन्य डाक्टरलाई आह्वान गरेको ५६ चिकित्सकले आफू टेलिफोनमा परामर्श दिन तत्पर रहेको भन्दै संघमा नाम टिपाएका छन् ।
संघले कोभिडबाट बच्न विश्व स्वास्थ्य संङ्गठनको पछिल्लो जानकारी अनुसार मानिसहरूको हिँड्डुल नियन्त्रणमा मात्र भर नपरि शंकास्पद नागरिकहरुको परीक्षण गर्ने प्रयोगशालाको बृद्धि गर्न आह्वान गरेको भन्दै सक्र्रमित व्यक्तिको सम्पर्कमा भएका अन्य व्यक्तिहरुको पहिचान गरी तत्काल परीक्षण गर्ने वातावरण तयार गर्न नेपाल चिकित्सक संघ नेपाल सरकारसमक्ष अनुरोध गरेको छ ।
संघले मङ्गलवार बिहानबाट लागु हुनेगरी अत्यावश्यक सेवाबाहेक अरू कामका लागि घरबाहिर निस्किन नपाउने गरी ’लकडाउन’ गर्ने आदेश जारी गरेको परिवेशलाई ध्यानमा राखेर भाइरससँग सम्बन्धित कुनै पनि विशेषज्ञ चिकित्सकको परामर्श सेवाको आवश्यकता परेमा परामर्श सेवा ग्रहण गर्नुसमेत आग्रह गरेको छ । संघले सदस्यहरुलाई आफ्नो फेसबुक पेजमार्फत संघलाई चिकित्सकहरुको नामावली, सम्र्पक नम्बर र विशेषज्ञता उपलब्ध गराई महामारीमा अतुलनिय योगदान पु-याउनसमेत आह्वान गरेको छ ।
सि.नं. नाम बिशेषज्ञता सम्र्पक नम्बर उपलब्ध समय (प्रत्येक दिन) १ डा. लोचन कार्की फिजिसियन ९८५१०५६६८९ दिउसो १ देखि २ बजे सम्म २ डा.मुक्तिराम श्रेष्ठ स्त्रीरोग विशेषज्ञ ९८५१००४७९१ दिउसो १ देखि २ बजे सम्म ३ डा. शिव प्रसाद श्रेष्ठ बाल रोग बिशेषज्ञ ९८५१०५७१९० विहान ७ देखि ८ बजेसम्म ४ डा. अनिल बिक्रम कार्की नाक, कान, घाँटी विशेषज्ञ ९८०४२५९२८३ दिउसो १ देखि २ बजे सम्म ५ डा. बद्री रिजाल हाडजोर्नी विशेषज्ञ ९८५११४८६९९ दिउसो १ देखि २ बजे सम्म ६ डा. प्रकाश बुढाथोकी दन्तरोग विशेषज्ञ ९८४१३३६९४३ दिउसो १२ देखि २ बजेसम्म ७ डा. निरज कुमार सिंह फिजिसियन ९८४९२२८९०३ दिउसो १२ः३० देखि १ः३० सम्म ८ डा. विश्वराज दवाडी फेमिली फिजिसियन ९८४१२२६३२२ विहान १० देखि बेलुका ५ बजेसम्म ९ डा. विपेश आचार्य प्याथोलोजिष्ट ९८५१०९२७३४ दिउसो १ देखि २ बजेसम्म १० डा. लिजन महर्जन नाक, कान, घाँटी विशेषज्ञ ९८४११९०२५८ बेलुका ५ः३० देखि ६ः३० बजेसम्म ११ डा. नन्दा कुमारी गुरुङ आँखारोग विशेषज्ञ ९८४७०३१४८६ विहान १० देखि १२ बजेसम्म १२ डा. प्रमोद जोशी हाडजोर्नी विशेषज्ञ ९८४१५२५६७० बिहान ११ देखि १२ बजे सम्म १३ डा. रितेश थापा मानसिक रोग विशेषज्ञ ९८४१५५६४१२ बेलुका ७ः३० देखि ८ः३० सम्म १४ डा. सन्जिव तिवारी फेमिली फिजिसियन ९८५११६७७२२ दिउसो १ देखि ३ बजे सम्म
संघको सामाजिक सञ्जाल (फेसबुक) मार्फत नाम उपलब्ध गराउनु भएका चिकित्सकहरुको नामावली
सि.नं
नाम
बिशेषज्ञता
कार्यरत संस्था
सम्र्पक नम्बर
उपलब्ध समय (प्रत्येक दिन)
1. 1
Dr Sunil Acharya
Consultant obstetrician n gynaecologist
MOH and Pragati Polyclinic pvt Ltd, Bharatur Hospital Road
9855065604
2. 2
Dr. Krishna Sagar Sharma
Consultant Oncologist Head Of Medical Oncology,
B P Koirala Memorial Cancer Hospital
9845051432
3. 3
Dr Shankar Prasad Adhikari,
Physician Cardiologist,
Hamro Aspatal Pvt Ltd , Biratnagar
9852021979
4. 4
Dr. Yuba Nidhi Basaula
Senior Consultant Pediatrician/ ART Consultant for pediatric and adolescent.
कोरोना भाइरसआशंकामा भरतपुर कोरोना विशेष (अस्थायी) अस्पतालमा उपचारत एक युवकको मुत्यु भएको छ। अस्पताल सञ्चालक समितिका सदस्य प्रा।डा। कृष्ण पौडेलकाअनुसार वीरगन्जका ३० वर्षीय ती युवकको बिहान ९स् ३० बजे मृत्यु भएको हो। उनी रुघाखोकी र ज्वरोले सिकिस्त भएपछि चितवन मेडिकल कलेजमा भर्ना भएका थिए। त्यहाँ उपचार गराइरहेको उनलाई चितवन मेडिकल कलेजले कोरोनाको आशंकामा भरतपुर अस्पतलमा चैत ९ गते रिफर गरेको थियो।
मिर्गौला, फोक्सो र छालासम्बन्धी पुरानो रोगको उपचार गराइरहेका ती युवकमा ज्वरो र निमोनिया पनि देखिएपछि अस्ति उनलाई भरतपुरको कोरोना विशेष अस्थायी अस्पतालमा राखिएको थियो।
कोरोनाकै कारण मृत्यु भए वा नभएको प्रमाणित हुन बाँकी छ। उनको घाँटीको नमुना ९स्वाब० परीक्षणका लागि केन्द्रीय प्रयोगशाला पठाइएको थियो। रिपोर्ट आज बेलुकासम्म आउन सक्ने डा।पौडेलले बताए। पौडेलका अनुसार ती युवक मिर्गौलाका बिरामीसमेत थिए। कोरोना आशंकामा उनलाई आइसोलेसनमा राखेर उपचार गरिएको थियो।
कोरोना भाइरस नियन्त्रणका लागि बारा जिल्ला प्रशासन कार्यालयले मंगलबारदेखि १८ गतेसम्म जिल्लामा निषेधाज्ञा जारी गरेको छ।
सरकारले ‘लकडाउन’ गरेको घोषणा गरे पनि उल्लंघन हुने सम्भावनालाई मध्यनजर गर्दै निषेधाज्ञा जारी गरिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी रूद्रप्रसाद पण्डितले बताए।
स्थानीय प्रशासन ऐन २०२८ को दफा ६ को उपदफा ३ ले दिएको अधिकारी प्रयोग गरी निषेधाज्ञा जारी गरिएको उनले बताए। निषेधाज्ञा पालना नगर्नेलाई नियन्त्रणमा लिई कडा कारबाही गरिने पण्डितले बताए।
निषेधाज्ञाअनुसार बिहान ६ बजेदेखि बेलुका ६ बजेसम्म नागरिकहरू घरबाहिर निस्कन पाउने छैनन्।
जिल्लाभर मालबाहक सवारीसाधन (खाद्यान्न, तरकारी, फलफूल, दुध, पानी, इन्धन, एम्बुलेन्स र औषधीबाहेक) सबै सवारीसाधनको आवागमनमा रोक लगाइएको छ। भारतसँग जोडिएका सबै सीमा नाकाहरू बन्द गरिएको छ।
अत्यावश्यक दैनिक उपभोग्य वस्तुबाहेक अन्य सबै पसल र व्यवसाय बन्द गरिएको छ।
पण्डितका अनुसार उपभोग्य सामग्रीको अभाव वा कुनै समस्या परे जनताले प्रहरी-प्रशासनको सहयोग लिन सक्नेछन्।
बीरगन्जबाट उपचारका लागि भारतको पटना पुगेका एक जनामा कोरोना संक्रमण भएको खबरपछि स्थानीय प्रशासनले यकीन प्रयास गरिरहेको जनाएको छ।
केही दिनअघि मात्रै दुबईबाट फर्किएका स्थानीय शिव रुगंटामा सुख्खाखोकी र ज्वरो देखिएपछि उपचारका लागि वीरगञ्जका विभिन्न अस्पताल चहारेको र पछि पटनामा परीक्षण पिएमसी अस्पतालमा परीक्षण गर्दा रोग देखिएको बताइएको छ । सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी ललित बस्नेतले पटनामा रोग पुष्टि भएका संक्रमण देखिएको भनिएका रुगंटा नै नेपालका मान्छे हुन होइनन् भन्ने बुझ्न अस्पताल प्रशासनसँग सम्पर्क प्रयास भइरहेको बताए । रुगटाको नेपालमा पनि परीक्षण भएको र पछि शंका निवारण नभएपछि थप उपचारका र परीक्षणका लागि भारत गएका थिए ।
उनलाई पटनामै आइसोलेसनमा राखिएको जानकारी परिवारले संसद प्रदिप यादवलाई गराएका थिए । सोपश्चात प्रशासनले घर ठेगना पत्ता लगाएर नेपालस्थित परिवारलाई पनि जाँच तथा आइसोलेसनमा राख्ने तयारी थालेको छ ।
सरकारले कोरोनाको जाँचदेखि उपचारमा खटिने चिकित्सक स्वास्थ्यकर्मीलाई ७५ प्रतिशतसम्म भत्ता दिने निर्णय गरेको छ । उपप्रधानमन्त्री ईश्वार पोखरेल संयोजक र १० मन्त्री सदस्य रहेको उच्चस्तरीय समितिले हेल्थडेस्कमा जाँचाका लागि बस्ने स्वास्थ्यकर्मीलाई समेत विशेष भत्ता दिने, उपचारमा संलग्न रहँदा भाइरस संक्रमण भएमा निःशुल्क उपचारसहित क्षतिपुर्तिसमेत दिने निर्णय गरेको छ ।
सरकारले स्वास्थ्यकर्मीलाई ५० प्रतिशत र अन्य रुपमा संलग्न हुने निजामति र अन्य जनशक्तिलाई २५ प्रतिशत भत्ता दिने निर्णय गरेको छ । यसअघि नेपाल चिकित्सक संघले आजै पत्रकार सम्मेलन गरेर उपचारमा संलग्न हुने स्वास्थ्यकर्मीलाई विशेष सुविधाको माग गरेको थियो । त्यसैगरी सरकारले उपचारका लागि आवश्यक पर्ने व्यक्तिगत सुरक्षा सामग्रीको व्यवस्थापनदेखि पाटन, बीर, टेकु, नेपाल आर्मी, शसस्त्र प्रहरी र कीर्तिपुरस्थित आर्युवेद तालिम केन्द्रमा समेतगरी १२० वटा आइसियु थप्ने निर्णय गरेको छ । सरकारले विभिन्न जिम्मेवारी संयोजनका लागि निकाय र मन्त्रालयसमेत तोकेको छ ।
यस्ता अन्य निर्णय
१ . काठमाडौ उपत्यका भित्र देहाय बमोजिम १ सय २० वटा ICU बेडहरुको व्यवस्था स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले अविलम्ब गर्ने । १.१. टेकु अस्पताल २०
१.४. सशस्त्र प्रहरीको अस्पताल २० १.२. आयुर्वेद अस्पताल किर्तिपुर २०
१.५. विर अस्पताल २० १.३. नेपाली सेनाको अस्पताल २०
१.६. पाटन अस्पताल २०
२. विभिन्न प्रदेशहरुमा आवश्यकता अनुसार कम्तिमा १ सय १५ वटा ICU वेडको ब्यवस्था स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले अविलम्ब गर्ने।
३. खरिपाटी स्थित विद्युत प्राधिकरणको तालिम केन्द्र लगायतका काठमाडौ उपत्यकामा रहेका स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले तोकेका विभिन्न अस्पताल तथा भवनहरुमा १ हजार सम्मको वेडको व्यवस्था स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले मिलाउने।
४. प्रदेश सरकारहरुलाई आवश्यकताको आधारमा Isolation ward तथा बेडको व्यवस्था मिलाउन लेखी पठाउने।
५. उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले विभिन्न उद्योगी व्यवसायीहरुसँग समन्वय गरी PPE, Diagnostic Kits लगायतका सामग्रीहरुको आपूर्तिको व्यवस्था मिलाउने।
६. त्रिभुवन अन्तर्रा्ष्ट्रिय विमानस्थलबाट विदेश प्रस्थान गर्ने यात्रुहरुलाई प्रस्थान विन्दुमा र मुलुक भित्रका सबै Domestic Airport बाट आन्तरिक उडान गर्ने यात्रुहरुलाई प्रस्थान विन्दुमा WHO बाट निर्धा्रित मापदण्ड बमोजिम Health Screening को कार्यलाई स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले TIA सँग समन्वय गरी थप प्रभावकारी बनाउने।
७. सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयले स्वास्थ्य सचेतना सम्बन्धी जनहितका सूचना तथा सामग्रीहरु मुलुक भित्रका सबै FM Radio, Television Channels तथा छापा माध्यमहरुलाई प्रयोग गरी प्रसारण गर्ने गराउने। साथै, स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयबाट सामाजिक संजाल (Facebook लगायत) मार्फत नियमित रुपमा सूचना प्रवाह गर्ने।
८. COVID-19 रोकथाम तथा नियन्त्रण सम्बन्धी कार्यमा संलग्न देहाय बमोजिमका जनशक्तिहरुलाई कार्य क्षेत्रगत शर्त (TOR) का आधारमा संक्रमण जोखिम अवधिभर निम्न बमोजिमको जोखिम भत्ता उपलब्ध गराउने। ८.१. प्रयोगशाला, स्वास्थ्य परिक्षण र उपचारमा प्रत्यक्ष रुपमा खटिने चिकित्सक, स्वास्थ्यकर्मी तथा नर्सिङ्ग कर्मचारीहरुलाई शुरु तलबमानको ७५प्रतिशत ले हुने रकम ८.२. प्रकरण ८.१ मा उल्लेख भएका कार्यमा सहयोग गर्न खटिने जनशक्तिलाई शुरु तलबमानको ५० प्रतिशत ले हुने रकम ८.३. प्रकरण ८.१ र ८.२ को कार्यमा सहयोग गर्न खटिने अन्य जनशक्तिलाई शुरु तलबमानको २५प्रतिशतले हुने रकम ८.४. अध्यागमन विन्दुमा प्रत्यक्ष रुपमा CovID-19 रोकथाम तथा नियन्त्रणसँग सम्बन्धित कार्यमा खटिने निजामती, सुरक्षाकर्मीहरु र नागरिक उड्डयन कार्यालयका कर्मचारीहरुलाई शुरु तलबमानको ५०प्रतिशतले हुने रकम
९. कर्मचारी संचयकोषले आफ्ना संचयकर्तालाई घातक रोगको उपचार गर्न प्रदान गर्दै आएको उपचार खर्च वापतको रु.१० लाखको व्यवस्थालाई कोरोना भाइरसको रोकथाम र नियन्त्रणका लागि खटिएका राष्ट्रसेवक कर्मचारी कोरोनाबाट संक्रमित भएमा निजलाई उपचार गर्दा लाग्ने खर्च समेत सोही अनुरुप हने व्यवस्था अर्थ मन्त्रालयले मिलाउने।
१०. प्रकरण ८ र ९ बमोजिम हुन आउने रकम बराबरको सुविधा करारमा कार्यरत जनशक्तिलाई समेत उपलब्ध गराउने।
११. नेपाल र छिमेकी मित्रराष्ट्र भारतको बिचमा आवतजावत हुने लामो दुरीका यात्रुवाहक सडक यातायातका सार्वजनिक सवारीसाधनहरुको संचालन हाललाई स्थगीत गर्ने।
१२. भारतमा MBBS र MD को प्रवेश परीक्षा दिन फाराम भर्ने प्रयोजनका लागि र विदेशमा पढिरहेका नेपाली विद्यार्थीले विषय परिवर्तन वा कलेज परिवर्तन गर्न चाहेको अवस्थामा नेपालमा निजका अभिभावकले NOC आवेदन गरेमा NOC जारी गर्ने।
१३. सार्क राष्ट्रका राष्ट्र प्रमुख तथा सरकार प्रमुख बिच १५ मार्च २०२० मा सम्पन्न भएको भिडियो कन्फेरेन्समा भएका छलफलको शिलशिलामा प्रस्तुत भएका धारणाहरुको कार्यान्वयनको लागि नेपालको तर्फबाट परराष्ट्र मन्त्रालयले अन्य सम्बद्ध मन्त्रालयहरुको समन्वयमा आवश्यक तयारी गर्ने।
१४. प्रकरण १३ को विषयमा राष्ट्रिय सम्पर्क मन्त्रालयको रुपमा परराष्ट्र मन्त्रालय र क्षेत्रगत सम्पर्क मन्त्रालयको रुपमा स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले कार्य गर्ने।
१५. सम्भावित संक्रमणको जोखिमबाट सुरक्षित रहन साना ठूला कुनैपनि जमघट नगर्न नगराउन सबै नागरिकलाई आव्हान गर्ने र सोको अनुगमन गृह मन्त्रालयले स्थानीय प्रशासन मार्फत गर्ने। साथै, यस कार्यमा सबै स्थानीय तहलाई आ(आफ्नो तर्फबाट सहयोग पुयाउन संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयले समन्वय गर्ने।
१६. उच्चस्तरीय समन्वय समितिले विभिन्न मितिमा गरेका निर्णयहरुको कार्यान्वयनलाई थप प्रभावकारी बनाउने। सो कार्यको सम्बन्धित मन्त्रालयहरुले नियमित रुपमा अनुगमन गरी समिति समक्ष पेश गर्ने।
नोबेल कोरोना भाइरसको शंकास्पद लक्षण देखिएका तीन बिरामीमा संक्रमण भए–नभएको पुष्टि गर्न चितवनबाट नमुना काठमाडौं पठाइएको छ । मिल्दोजुल्दो लक्षण लिएर भरतपुर अस्पतालमा उपचार गराइरहेका उनीहरूको नमुना परीक्षणका लागि टेकुस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला पठाइएको हो ।
भरतपुर अस्पतालमा बिहीबार बसेको कोरोना रोग रोकथाम र नियन्त्रण समन्वय समितिको बैठकपछि जारी गरिएको विज्ञप्तिमा पछिल्लो एक महिनाको अवधिमा तीनजनाको नमुना परीक्षणका लागि पठाइएको जानकारी गराइएको छ । यसअघि दुईजनाको नमुना परीक्षण गरिएकोमा दुवैको नतिजा नेगेटिभ आएको अस्पतालले जनाएको छ । तर, अस्पतालको विज्ञप्तिसमेत किर्ते गरी सच्याई कोरोना पोजेटिभ भएको अफवाह समाजिक सञ्जाल र केही स्थानीय सञ्चारमाध्यमले समेत फैलाइरहेका छन् । बिहीबार गरिएको परीक्षणको रिपोर्ट भने आउन बाँकी रहेको अस्पतालले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।
भरतपुर अस्पतालका प्रमुख मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. श्रीराम तिवारीले हस्ताक्षर गरेको विज्ञप्तिमा अस्पतालको आइसोलेसन वार्डलाई विस्तार गरेर १९ शय्याको बनाइएको उल्लेख छ । त्यसैगरी, अस्पतालले नोवेल कोरोना रोकथाम तथा व्यवस्थापन समितिलाई विस्तार गरी तीनजनाबाट १३ जना बनाएको जनाएको छ ।
बिहीबार बसेको रोकथाम तथा नियन्त्रण समन्वय समितिको बैठकले सरकारले निर्देशन गरेबमोजिम जनचेतनामूलक र अन्य नियन्त्रणका कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने पनि निर्णय गरेको छ । कोरोना परीक्षण गर्दैमा नआत्तिन अस्पताल प्रशासनले सबैलाई आग्रह गरेको छ ।
नेपाल र चीनको संयुक्त लगानीमा सञ्चालित अन्तर्राष्ट्रिय वायुसेवा कम्पनी हिमालय एयरलाइन्सले काठमाडौं-दोहा रुटका उडान सबै स्थगित गरेको छ।
विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको संक्रमणका कारण कतार सरकारले नेपालसहित १४ देशका नागरिकको प्रवेशमा रोक लगाएपछि हिमालय एयरलाइन्सले उडान स्थगन गरेको हो।
हिमालयले जारी गरेको विज्ञप्तिमा काठमाडौं–दोहा–काठमाडौं उडान सोमबारबाट स्थगित गरिएको जानकारी गराएको छ। अर्को सूचना प्रकाशित नभएसम्म उडान स्थगित भएको हो।
‘टिकट लिएका यात्रुहरूको सम्पूर्ण रकम फिर्ता वा अर्को उडानमा मिलाउन सकिने छ, त्यसमा अतिरिक्त शुल्क लाग्ने छैन,’ विज्ञप्तिमा छ।
के तपाईलाई थाहा छ कोरोना संक्रमणबाट उपचारपछि निको भइसकेका मानिसमा फेरि यो रोग बल्झिएको ?
डरलाग्दो के छ भने रोग निको भएर घर फर्किएकामध्ये करिब १४ प्रतिशतमा पुनः संक्रमण देखिएको छ।
भर्खरै चिनको राष्ट्रिय स्वास्थ्य आयोगले प्रकाशित गरेको विवरण अनुसार सो कुरा पुष्टि हुन्छ ।
यही प्रकारले पुनः संक्रमण बल्झिन थाल्यो भने यो रोगले पनि सय बर्ष पहिले १९१८-१९१९ को बीचमा प्राणघातक H1N1 भाइरस अथवा स्पेनिस फ्लुको कारण पूरै संसारभरि फैलिएको संक्रमण जस्तै नहोला भन्न सकिदैन ।
त्यो बेला संसारभर लगभग ५०० मिलियन व्यक्तिमा संक्रमण तथा ५० मिलियन भन्दा बढी मान्छेको ज्यान गएको थियो। यो अहिलेसम्म कै सबै भन्दा भयानक मानवसंहार मानिन्छ।
यस प्रकारको भयाबह स्थितिसँग सामना गर्न हाम्रो जस्तो देश तयार छ त ? जुन महत्वपूर्ण र सोंचनीय बिषय हो जसलाई सरोकारवाला निकायले गम्भीरका साथ लिन जरुरी छ।
आजको दिनसम्म कोरोना भाइरसबाट ८९०७५ जना संक्रमित छन् भने ३०५३ जना को मृत्यु भै सकेको छ।
अझै पनि ४०८९७ जना एकदमै बढी संक्रमित छन् त्यसमध्ये ७३७५ (अर्थात् १८ प्रतिसत) जना सिकिस्त अवस्थामा छन्।
तथापि ४५१२२ जना उपचारपछि घर फर्किसकेका पनि छन्।
चीनको उहानबाट सुरु भएको यो संक्रमण अहिले चौसठ्ठीभन्दा धेरै देश मा फैलिसकेको छ र अरु देश मा पनि फैलिने सम्भावना अत्यधिक छ।
पछिल्लो विवरण अनुसार दक्षिण कोरियामा चीनभन्दा पनि डरलाग्दो तरिकाले संक्रमण भइरहेको छ। त्यस्तै युरोप, तथा खाडी मुलुकमा पनि अत्यधिक रुपमा बढ्दो छ भने मृत्यु पनि बढिरहेको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनको पछिल्लो विवरण अनुसार नेपाल पनि रोग सर्ने अति जोखिम राष्ट्रको सूचीमा परेको छ।
यसमा अति महत्वपूर्ण तथा बुझ्नुपर्ने कुराहरु
१. हाम्रो देश नेपालले यो प्राणघातक सरुवा रोग रोक्न के कस्ता उपायहरु अपनाएको छ?
२. आम नागरिकमा जनचेतना जगाउने काम कस्तो भैरहेको छ? के यो प्रर्याप्त छ?
३. संक्रमण भित्रिन नदिन लागि के कस्ता उपाय अपनाइएको छ?
४. विभिन्न माध्यमबाट (हवाई जहाज तथा अरु तरिकाबाट) देशमा भित्रिने मानिसको चेक जाँच कसरी भइरहेको छ ?
५. चेक जाँच गर्ने साधनहरु पर्याप्त तथा भरपर्दा छन्?
६. यदि देश मा रोग देखियो भने त्यसलाई व्यवस्थापन गर्नका लागि के कस्ता तयारीहरु गरिएका छन्?
७. के ति तयारी पर्याप्त छन्?
गर्नुपर्ने कामहरु
१. माथि उल्लेखित कामहरुको उचित ब्यवस्थापन तथा समाधान भएको हुनुपर्दछ।
२. स्वास्थ्यका सम्पूर्ण निकायलाई सक्रिय बनाउनु पर्दछ।
३. औषधि, उपकरण, लगायत तालिम प्राप्त स्वास्थ्यकर्मीहरु तयारी अवस्थामा राख्नुपर्दछ साथसाथै रोग फैलन सक्ने सम्भावना भएका ठाउँलाई विशेष निगरानी गर्नु पर्दछ।
४. रोग अनुसन्धानकर्तालाई पनि रोगको अनुसन्धान गर्ने वातावरण बनाउनुपर्छ।
५. रोगको उपचार तथा रोकथाममा बाधा पुराउने हरेक व्यक्तिलाई प्रशासनद्वारा कडा भन्दा कडा कारबाही गर्नुपर्दछ।
६. स्वास्थ्य उपचारका लागि स्रोत तथा साधनको अभाव देखिन्छ भने अन्तराष्ट्रिय संघ, सस्था तथा अन्तराष्ट्रिय स्वास्थ्य समुदाय (International Health Community) को सहयोग लिनुपर्छ।
७. अति आवश्यक काम बाहेक सकभर घरबाट बाहिर निस्कनु हुँदैन।
८. भीडभाड हुने ठाउँबाट टाढा हुने जस्तै: कन्सर्ट, धार्मिक कार्यक्रम र खेलकुदलगायतका गतिविधि, बजार, सिनेमा घर, स्कुल, क्याम्पस, बस को यात्रा इत्यादी।
९. खोक्दा वा हाँछ्यू गर्दा मास्कको प्रयोग गर्ने।
१०. यस्तै साबुनपानीले हात धुने, फोहर हातले नाक, मुख र आँखा नछुने, हाछ्युँ गर्दा वा खोक्दा नाक र मुख बन्द गर्ने वा रुमाल प्रयोग गर्ने, रुघाखोकीको सङ्क्रमण वा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या भएको व्यक्तिको निकटमा नबस्ने।
विश्वब्यापी रुपमा फैलिरहेको कोरोन भाइरस प्राणघातक रोगसँग लड्न सरकारी, गैरसरकारी संघ- संस्था, नागरिक समाज, राजनैतिक व्यक्ति, पत्रकार, शिक्षक, कर्मचारी, विधार्थी लगायत सम्पूर्ण नागरिकको
सहयोग अति आवश्यक हुन्छ।
आफू पनि यस संक्रमणबाट बच्ने र अरुलाई पनि बचाउने प्रयास गरौं!
विश्व स्वास्थ्य संगठनले जारी गरेको कोरोन भाइरसबाट जोगिने उपायको पूर्ण रुपमा पालना गरौं।
(लेखक, वीर अस्पताल तथा नेपाल राष्ट्रीय स्वास्थ्य र पर्यावरण संस्थान (National Institute of Health and Environment), काठमाडौँ मा कार्यरत छन्।)
चीनबाट महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको संक्रमण विश्वका विभिन्न मुलुकमा फैलिँदो छ। गत वर्षको अन्त्यमा चीनको हुबेई प्रान्तको उहान सहरबाट सुरु भएको यो भाइरस दक्षिण कोरियामा पनि फैलिएको छ।
चीनमा महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना दक्षिण कोरियामा फैलिएपछि उसले रोकथामका लागि बलियो सुरक्षा व्यवस्था अपनाइने जनाएको छ।
कोरोना संक्रमण कोरियामा बढ्दै गएपछि उसले भाइरसको फैलावट नियन्त्रणमा लिन दुई शहरमा लक डाउन गरेको छ। कोरियाले दुई शहर डेगु र चेन्गडोलाई कोरोनाको जोखिम युक्त क्षेत्र भन्दै सेनाको सुरक्षामा लक डाउन गरिएको हो।
बिहीबारसम्म कोरियामा ५२ जनामा कोरोना संक्रमण देखिए पनि शुक्रबार थप एकमा यसको संक्रमण देखिएको छ। दुबै सहरमा यसको संक्रमण बढ्न सक्ने भन्दै सरकारले लक डाउन गरेको हो।
‘संक्रमितसँग नजिक रहेका र बिरामीलाई निको पार्ने काममा सहयोग गरिरहेका सबैलाई खोज्ने काम भइरहेको छ’, प्रधानमन्त्री चुंग साई–कुनले भने,‘हामी संक्रमण रोक्न प्रयास गरिरहेका छौ, सरकारले बिरामी, बेड चिकित्सा उपकरण, स्वास्थ्यकर्मी र सर्वसाधारण सबैलाई सचेत रहन आग्रह छ।’
दक्षिण कोरियाका प्रधानमन्त्री चुंगले भाइरसको संक्रमणलाई विकासको एक आपतकालिन अवस्थाको रुपमा वर्णन गरेका छन्। उनले कोरोनाको संक्रमणलाई फैलिन नदिने प्रतिवद्धतासमेत जनाएका छन्।
बिहीबार कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट १ जनाको मृत्यु भएको दक्षिण कोरियाका अधिकारीहरूले बताएका छन्। उनी लामो समयदेखि स्वास्थ्य समस्या तथा मानसिक समस्यासँग जुधिरहेका बताइएको छ।
दक्षिण कोरियाका स्वास्थ्यमन्त्री नेउंगु हुले अस्पतालहरूलाई अस्पतालमा रहेका बिरामीहरूमा कोरोनाको जस्तो लक्षण देखिए अन्य विरामीभन्दा अलग्गै राखेर उपचार गर्न निर्देशन दिएका छन्।
अस्पताल आउने सबै बिरामीको स्वास्थ्य परीक्षण गरिनुका साथै निमोनियाको लक्षण देखिएका बिरामीलाई विशेष निगरानी गरिने उनले बताए। एजेन्सी
सरकारले कोरोना प्रभावित चीनको उहान प्रान्तमा रहेका नेपालीलाई उद्दारगरी स्वदेश फर्काउने भएको छ । प्रभावित क्षेत्रमा रहेका नेपालीका हारगुहार र अन्यमुलुकले पनि आफ्ना नागरिक फिर्ता लगेपछि नेपाल सरकारलाई दबाब परेको हो ।
सरकारले स्वदेश फिर्ता गर्ने मिति यकीन नगरीकनै सूचना जारी गरेर आइतबार विहान ९ बजेसम्म फर्म भर्न आग्रह गरेको छ । फर्म भरेका आधारमा विमानको व्यवस्था गरेर छिट्टै स्वदेश फर्काउने सूचनामा उल्लेख छ । उक्त सूचना बेइजिङस्थित नेपाली राजदुतावासको वेइभसाइडमा राखिएको छ । कोरोना फैलिएको प्रान्तमा १९० जना नेपाली बसोबास गरिरहेको तथ्यांक छ ।
नेपाली दुतावासले सूचना जारी गरेर उद्धारको तयारी गरेको जनाएपनि नेपालीलाई कसरी सुरक्षित फर्काउने र कहाँ राख्ने भन्नेबारे केही तय भइसकेको छैन् । चिकित्सकहरुका अनुसार उनीहरुलाई फर्काउँदा सुरक्षित तरिका ल्याउँनुपर्छ र रोग नभएको यकीन भएपछि मात्रै घर फर्काउँने व्यवस्था गर्नुपर्छ । अहिलेको अवस्थामा कम्तिमा १० दिन निगरानी र अन्य व्यक्तिको सम्पर्कबाट टाढै राख्नुपर्छ ।
विश्वस्वास्थ्य संगठनका अनुसार चीनमा नयाँ कोरोना भाइरसबाट मृत्यु हुनेको संख्या २५९ पुगेको छ । देश भित्रका ३१ वटा प्रान्तमा भाइरसबाट संक्रमितको संख्या ११ हजार ७९१ पुगेको चिनियाँ स्वास्थ्य आयोगले जनाएको छ ।
नयाँ कोरोना भाइरसको उदगमस्थल मानिएको हुवे प्रान्तमा शनिबार ४५ जनाको मृत्यु भएको र १ हजार ३४७ जनामा संक्रमण देखिएको छ ।
चीनमा फैलिरहेको ‘कोरोना’ भाइरसको संक्रमणबाट मृत्यु हुनेको संख्या ९ पुगेको छ । चिनियाँ अधिकारीका अनुसार अहिलेसम्म ४ सय ५० जनामा भाइरसको संक्रमण पाइएको छ भने प्रतिदिन संक्रमितको संख्या बढ्दो छ । अझ ब्रिटेनका विशेषज्ञले त चिनियाँ विशेषज्ञले दिएको तथ्यांकभन्दा संक्रमितको संख्या निकै बढी भएको अनुमान लगाएका छन् ।
मानिसबाट मानिसमा सर्ने जोखिम उच्च भएका कारण यो भाइरस नेपालमा पनि भित्रिने सम्भावना रहेकाले उच्च सतर्कता अपनाउन विशेषज्ञले सुझाएका छन् । हालसम्म चीनका विभिन्न राज्य, जापान, थाइल्यान्ड र अमेरिकामा भेटिएका सबै संक्रमित युहान राज्य गएर आएको पाइएको छ । यस्तोमा युहान गएर आएका नेपाली र त्यहाँबाट आएका पर्यटक सबैमा विमानस्थलमै नमुना परीक्षण गर्नुपर्ने विशेषज्ञको सुझाब छ ।
युहानबाट आएका एक नेपाली युवामा कोरोना भाइरस परीक्षणका लागि इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले नमुना हङकङ पठाएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनको समन्वयमा मंगलबार हङकङको युनिभर्सिटीमा नमुना परीक्षणका लागि पठाएको महाशाखाका डा. हेमन्त ओझाले जानकारी दिए । ती युवामा भाइरस भए–नभएको प्रमाणित गर्न ओरोफ्यान्जिय स्वाब (मुखबाट लिइने) स्याम्पल परीक्षणका लागि बाहिर पठाएको उनले बताए ।
‘केही दिनमै स्वदेशमै परीक्षणको व्यवस्था मिलाउँछौँ’ भाइरस भित्रिने उच्च जोखिम भए पनि हालका लागि परीक्षण भने नेपालमा सम्भव छैन । यद्यपि, स्वदेशमै परीक्षणको व्यवस्था मिलाउने तयारी भइरहेको महाशाखाले जनाएको छ । ‘आकस्मिक रूपमा देखिएको कोरोना भाइरस परीक्षण गर्ने प्रविधि नेपालमा छैन,’ डा. ओझाले भने, ‘नेपालमा पनि सतर्कता अपनाउनुपर्ने हुँदा केही समयमा स्वदेशमै परीक्षणको व्यवस्था मिलाउँदै छौँ ।’
संक्रमणपछि मृत्युको जोखिम रहेको कोरोना भाइरसको नमुना परीक्षणका लागि आवश्यक सामग्री केही दिनभित्रै नेपाल आउने भएको छ । राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाले केही दिनमै शंकास्पद अवस्थाका बिरामीको नमुना परीक्षण स्वदेशमै गर्ने व्यवस्था मिलाइने जानकारी दिएको छ । परीक्षणका लागि आवश्यक केमिकल विश्व स्वास्थ्य संगठनको समन्वयमा ल्याउन लागिएको र एक साताभित्र सम्पूर्ण परीक्षण सुरु हुने प्रयोगशालाले जनाएको छ । भाइरसहरूको परीक्षण पोलिमराइजेसन चेन रियाक्सन प्रविधि (पिसिआर) बाट गरिन्छ ।
कोरोना भाइरस मानिसबाट मानिसमा संक्रमण हुने भएकाले चीनबाट आउने संक्रमितबाट नेपालमा पनि फैलिने सम्भावना छ । चीनबाहेक पनि अन्य देशमा भाइरस फैलिसकेको अवस्थामा नेपालले उच्च सतर्कता अपनाउनुपर्ने शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल टेकुका सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. अनुप बास्तोला बताउँछन् । ‘कोरोनाभाइरसका कारण मानिसमा ज्वरो आउने, घाँटी दुख्ने, श्वासप्रश्वासमा समस्या आउने, रुघाखोकी लाग्नेलगायत समस्या देखिन्छन्,’ डा. बास्तोला भन्छन्, ‘भाइरसले निमोनिया निम्त्याई श्वासप्रश्वासमा समस्या उत्पन्न भई संक्रमितको मृत्युसमेत हुन्छ ।’
विमानस्थलमा उच्च सतर्कता, ५ स्वास्थ्यकर्मी परिचालित इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले नेपालमा कोरोना भाइरसको संक्रमण हुन नदिन उच्च सतर्कता अपनाएको छ । त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा रहेको हेल्थ डेस्कलाई सक्रिय बनाइएको महाशाखाले जनाएको छ । विदेशी पर्यटन तथा स्वदेश फर्किएका नेपालीको स्वास्थ्यजाँचका लागि विमानस्थलमा विशेषज्ञ चिकित्सकसहित ५ जना स्वास्थ्यकर्मीको टोली परिचालन गरिएको डा. ओझाले जानकारी दिए ।
जोगिन के गर्ने ? श्वासप्रश्वासको माध्यमबाट सर्ने भएकाले यो संक्रमणबाट जोगिन सकेसम्म भिडभाडमा जान नहुने विज्ञहरू बताउँछन् । भिडभाडमा जानैपरेमा मास्कको प्रयोग अनिवार्य गर्नुपर्छ । साबुनपानीले हात धुन तथा खानेकुरा राम्रोसँग पकाएर खान डा. बास्तोलाको सुझाब छ ।
हाल फैलिएको भाइरस सन् २००२–००३ मा चीन र हङकङमा प्रकोपका रूपमा फैलिएको सार्स भाइरसकै एक प्रजाति हो । कोरोना भाइरस थुप्रै प्रकारका हुने भए पनि मानिसमा भने यसअघि यसका ६ प्रकारको संक्रमण पाइएको छ । नयाँ देखिएको भाइरसलाई मानवमा संक्रमणका हिसाबले कोरोनाको सातौँ प्रकारका रूपमा हेरिएको छ ।
जेनेटिक कोडको विश्लेषणबाट यो भाइरस सार्सको तुलनामा मान्छेमा चाँडो संक्रमण गर्नेखालको रहेको पाइएको छ । सार्सका कारण चीनमा २००२ मा ८ हजार ९८ जनामा संक्रमण देखिएको थियो भने ७ सय ७४ जनाको यही भाइरसका कारण ज्यान गएको थियो । पछिल्ला वर्षहरूमा सार्सको संक्रमण देखिएको छैन भने कोरोनाकै अर्को प्रकार ‘माउस’ले भने निरन्तर संक्रमण गरिरहेको छ । यो सातौँ प्रकार सार्स र माउसभन्दा पनि छिटो सरेको पाइएकाले चिन्ताको विषय बनेको विशेषज्ञहरूको भनाइ छ ।
चीनमा रहस्यमय रूपमा देखापरेको भाइरस फैलिने क्रम जारी छ । भाइरसको संक्रमणका कारण अहिलेसम्म चारजनाको मृत्यु भइसकेको पुष्टि चिनियाँ अधिकारीहरूले गरेका छन् । ‘कोरोना’ नाम दिइएको सो भाइरसबाट अहिलेसम्म दुई सयभन्दा बढी संक्रमित भइसकेको चीन सरकारको भनाइ छ । यद्यपि, ब्रिटेनका विशेषज्ञले चिनियाँ अधिकारीले सार्वजनिक गरेभन्दा संक्रमितको संख्या बढी रहेको दाबी गरेका छन् । संक्रमितमा देखिएका लक्षणका आधारमा कोरोना भाइरसकै एक प्रकारका रूपमा यसलाई हेरिएको छ ।
चीनका मुख्यतः ३ सहरमा कोरोना भाइरसको संक्रमण भेटिएको छ । युहान, बेइजिङ र सेन्चेनमा संक्रमित भेटिएका हुन् । विश्व स्वास्थ्य संगठनले भाइरस र यसको संक्रमणबारे अनुसन्धान सुरु गरिसकेको जनाएको छ ।
युहानको स्थानीय प्रशासनले गत साताको अन्तसम्म १ सय ३६ जनामा यसको संक्रमण पुष्टि भएको जनाएका थिए । तर, आइतबार साँझको तथ्यांकअनुसार युहानमा संक्रमितको संख्या १ सय ७० पुगेको बताइएको छ । संक्रमितको उपचार भइरहेको र ९ जनाको अवस्था चिन्ताजनक रहेको चिनियाँ अधिकारीले जानकारी दिएका छन् ।
सेनचेनका अधिकारीले दिएको सूचनाअनुसार ६६ वर्षीय वृद्धमासमेत भाइरसको संक्रमण फेलापरेको छ । उनी केही समयपहिले आफन्त भेट्न युहान सहर गएका थिए । त्यहीँबाट संक्रमित भएर आएको हुन सक्ने अनुमान चिकित्सकको छ ।
सुरुमा डिसेम्बर महिनामा चीनमा देखापरेको यो नयाँ भाइरस अहिले अन्य देशमा पनि फैलिरहेको छ । चीनबाहेक थाइल्यान्डमा एक र जापानमा एक व्यक्तिमा नयाँ कोरोनाको संक्रमण भेटिएको छ । अन्य देशसमेत प्रभावित हुन थालेपछि सीमा जोडिएको नेपालमा पनि यसको जोखिम बढेको छ । पछिल्लो समय नेपालमा चिनियाँ पर्यटकको चाप अत्यधिक छ । पर्यटनसँगै व्यापार, अध्ययन, सरकारी कामलगायतका लागि नेपाल र चीनका नागरिक एक–अर्को देशमा आवत–जावत गर्ने क्रम बाक्लो भएकाले मानिसबाट मासिनमा सर्ने यो भाइसर भित्रिने जोखिम उच्च रहेको विशेषज्ञहरूको भनाइ छ ।
चीनमा अहिले कोनोनाको परीक्षण गराउनेको चाप छ । भाइरस परीक्षणका लागि बिरामीबाट लिइएको रगतको नमुनाले प्रयोगशालामा अधिक चाप परेको छ । चिनियाँ अधिकारी र विश्व स्वास्थ्य संगठनले कोरोना भाइरसको संक्रमण बढ्दै गएको जनाएका छन् ।
प्रारम्भिक अध्ययनको निचोड– नयाँ भाइरस कोरोनाकै सातौँ प्रकार हो कोरोना भाइरस थुप्रै प्रकारका हुने भए पनि मानिसमा भने यसअघि यसका ६ प्रकारको संक्रमण पाइएको छ । नयाँ देखिएको भाइरसलाई मानवमा संक्रमणका हिसाबले कोरोनाको सातौँ प्रकारका रूपमा हेरिएको छ ।
जेनेटिक कोडको विश्लेषणबाट यो ‘सार्स’ भाइरसको तुलनामा मान्छेमा चाँडो संक्रमण गर्ने खालको रहेको पाइएको छ । ‘सार्स’ नामको कोरोना भाइरस निकै खÞतरनाक मानिन्छ । सार्सका कारण चीनमा २००२ मा ८ हजार ९८ जनामा संक्रमण देखिएको थियो भने ७ सय ७४ जनाको यही भाइरसका कारण ज्यान गएको थियो ।
चीनको नेसनल हेल्थ कमिसनले केही समयअघि भाइरसलाई नियन्त्रण गर्न सकिने दाबी गरेका थिए । तर, हालसम्म संक्रमण भने बढिरहेको छ । यद्यपि, महामारीको रूप भने लिइसकेको अवस्था छैन ।
लक्षण सामान्य तर उपचार जटिल कोरोना भाइरस संक्रमितमा रुघा लाग्ने, ज्वरो आउनेजस्ता लक्षण देखापर्छन् । तर, आमरुघा लागेजस्तो नहुँदा उपचार थप जटिल भएको विशेषज्ञको भनाइ छ । यदि भाइरसले बढी ग्रस्त पारेमा संक्रमितको ज्यानै जान सक्ने खतरा हुन्छ ।
युनिभर्सिटी अफ एडिनबर्गका प्रोफेसर मार्क बुलहाउसले भनेका छन्, ‘जब हामीले नयाँ कोरोना भाइरस देख्यौँ, हामीले बुझ्ने कोसिस गर्यौँ । तर, यसको असर यति खतरनाक छ कि यो आमरुघाजस्तो देखिँदैन । यो निकै चिन्ताको विषय हो ।’ यो भाइरस जीवका एक प्रजातिबाट अर्को प्रजातिमा जान्छ र यसले मान्छेमा संक्रमण गर्न पुग्छ । यसका दौरान यसबारे केही थाहा हुँदैन ।
नेपालमा कोरोना संक्रमणको जोखिमबारे सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. अनुप बास्तोला भन्छन्– कोरना भाइरस मानिसबाट मानिसमा संक्रमण हुने भएकाले चीनबाट आउने संक्रमितबाट नेपालमा पनि फैलिने सम्भावना छ । चीनबाहेक पनि अन्य देशमा भाइरस फैलिसकेको अवस्थामा नेपालले उच्च सतर्कता अपनाउनुपर्ने देखिन्छ । सरकारले विमानस्थलमा रहेको हेल्थडेक्सलाई चनाखो र चुस्त–दुरुस्त राख्नुपर्छ । भाइरसका लक्षण देखिएका व्यक्तिको स्वास्थ्यकर्मीद्वारा चेकजाँच गराई उनीहरूको उचित व्यवस्थापन गर्नुपर्छ ।
