बेलायतका राजकुमार चार्ल्सलाई पनि कोरोना भाइरस संक्रमण पुष्टि भएको छ। तर, उनको स्वास्थ्य अवस्था भने सामान्य रहेको बताइएको छ।

७१ वर्षीय उनलाई अहिले आफ्नै निवासमा क्वारेन्टाइनमा राखिएको छ। उनकी श्रीमतीलाई भने संक्रमण छैन।

हालैमात्र उनले आफ्ना विदेशी समकक्षीहरूलाई भेटेका थिए। त्यसबेला उनले हात नमिलाएर सबैलाई नमस्कारको अभिवादन गरेका थिए।

बकिङ्घम दरबारका एकजना कर्मचारीलाई संक्रमण पुष्टि भएको केही दिनपछि राजकुमारलाई पनि संक्रमणको पुष्टि भएको द डेलीमेलले जनाएको छ।

बेलायतमा ४ सय २२ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने करिब ९ हजारभन्दा धेरै स‌‌ङ्क्रमित भएका छन्।

विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोरोना भाइरस महामारी नेपालमा फैलिन नदिन सरकारले गरेको देशव्यापी लकडाउन जारी छ। रोग फैलिन र भित्रिन नदिन तथा सम्भावना घटाउन उपप्रधानमन्त्री नेतृत्वको दश मन्त्री सदस्य रहेको कार्यदलको अर्थ पनि समन्वयकै लागि हो।

तर, संक्रमित संख्या बढ्दै जाँदा एउटै परिसरभित्र रहेका राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला र कोरोना उपचारको भरोसा रहेको टेकु अस्पतालबीच नै समन्वय अभाव देखिएको छ। महामारी नियन्त्रणका सन्दर्भमा महत्वपूर्ण निकायबीच समयमै प्रभावकारी सञ्चारको निकै महत्व हुन्छ।

नेपालमा कोरोनाको तेस्रो संक्रमण प्रमाणित हुँदा नै यो समन्वय अभाव देखिएको छ। यो अभावका कारण सरकारका दुई निकायबीच नै असझदारीसमेत उत्पन्न भएको छ।

‘हामीले सोमबारयता १६ हाराहारीमा स्याम्पल पठाएका थियौं। मंगलबार राति नै एउटा पोजेटिभ भेटियो रे, अहिले त्यो पनि मिडियाबाट थाहापाइयो,’ टेकु अस्पतालका निर्देशक डा. सागरराज भण्डारीले बुधबार दिउँसो १ बजे हेल्थपोस्ट नेपालसँग भने।

राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाका राजेशकुमार गुप्ताले टेकु अस्पातालले पठाएको एक नमुना मंगलबार राति पोजेटिभ भेटिएको बताए। ‘बिरामीको बारेमा अरू कुरा अस्पतालमै सोध्नू, थप एउटा पोजेटिभ आएको हो,’ गुप्ताले भने।

गुप्ताले थप पोजेटिभ भेटिएको भनेर अस्पतालका विभिन्न चिकित्सक एवं स्वास्थ्यकर्मीलाई फोन गर्दा सबै नयाँ केसबारे अनभिज्ञ थिए। तर, त्यसको केहीबेरमै मन्त्रालयको वेबसाइटमा थप एउटा पोजेटिभ प्रमाणित भएको अपडेट भइसकेको थियो।

प्रयोगशाला व्यवस्थापनले बिरामी भर्ना गरेको अस्पताललाई समयमै जानकारी नदिई मिडियाबाट थाहा पाउनु अवस्था निकै दुःखद भएको डा. राजभण्डारीले बताए। ‘हामी चिकित्सक, नर्स, स्वास्थ्यकर्मी जोखिम लिएर काम गरिरहेका छन् अनि हामीले चाहिँ पोजेटिभ केस थाहा पाउन मिडिया कुरेर बस्नुपर्ने?,’ उनले अक्रोशित हुँदै भने, ‘यस्तो अवस्थामा मैले डाक्टरहरूलाई काम लगाउन सक्दिनँ, मन्त्रालय र एनपिएचएलले नै बिरामी हेरोस्।’

कोरोनाजस्तो उच्च संक्रमक रोग पोजेटिभ देखिएको अवस्थामा सुरुमा उपचारमा संलग्न चिकित्सक, स्वास्थ्यकर्मीदेखि बिरामी पक्ष र परिवारलाई जानकारी दिनुपर्छ। यसले नयाँ मानिसमा रोग सर्ने दर घटाउन र उच्च सावधानीसहित समयमै उपचारमा सहयोग पु-याउँछ ।

उनले मंगलबारै पोजेटिभ देखिएको भनिए पनि बुधबार दिउँसोसम्म कुनै रिपोर्ट वा इमेलबाट जानकारी नआएको सुनाए।

स्रोतका अनुसार उच्चतहको गोपनियता मेन्टेन गर्ने भन्दै प्रयोगशालाकी निर्देशक डा. रुना झाले आफैं मन्त्रीलगायत मन्त्रालयका उच्चअधिकारीलाई खबर गर्ने गरेकी छिन्। तर, प्रयोगशालाले एउटै कम्पाउन्डमा भएको अस्पताललाई १२ घण्टाभन्दा बढी समयसम्म खबर गर्न उपयुक्त ठानेन।

घटनापछि प्रयोगशालाको रिपोर्ट मिडियाबाट थाहा पाउनुपर्ने अवस्था आएको भन्दै अस्पतालका निर्देशक र कर्मचारी निर्देशकको कार्यकक्षमा भेला भएर यो प्रवृतिप्रति तीव्र असन्तुष्टि जनाएका थिए।

संक्रमण देखिएका ३२ वर्षे युवा चैत ५ गते दुबईबाट फर्किएका थिए। धादिङका ती युवा लक्षण देखिएपछि शनिबार टेकु अस्पताल पुगेका थिए। पोजेटिभ रिपोर्ट आएपछि मन्त्रालयको नेतृत्वसँग समन्वय गरेर केही नभनिकनै उनलाई राति नै टेकु अस्पताल लगेर भर्ना गरिएको थियो।

भर्ना गरिएका व्यक्तिलाई संक्रमण प्रमाणित भइसकेको कुरा बल्ल अस्पतालका स्वास्थ्यकर्मी, हाउसकिपिङदेखि अस्पताल निर्देशकलाई समेत पत्तो दिइएको थियो।

कोरोनाजस्तो उच्च संक्रमक रोग पोजेटिभ देखिएको अवस्थामा सुरुमा उपचारमा संलग्न चिकित्सक, स्वास्थ्यकर्मीदेखि बिरामी पक्ष र परिवारलाई जानकारी दिनुपर्छ। यसले नयाँ मानिसमा रोग सर्ने दर घटाउन र उच्च सावधानीसहित समयमै उपचारमा सहयोग पु-याउँछ । तर, सय मिटरको दुरीमा रहेका दुई संस्थाबीच सञ्चार प्रणाली र जिम्मेवारी बोध नहुँदा गम्भीर रोगको सन्दर्भमा पनि समन्वय अभाव देखिएको छ।

विज्ञहरूका अनुसार यस्तो अवस्थामा नमुना संकलन, प्रेषणदेखि रिपोर्ट कसरी र कति समयमा दिने भन्ने विषयमा पनि विशेष प्रोटोकल नै चाहिन्छ। अहिलेसम्म त्यस्तो प्रोटोकल नहुँदा नेतृत्वको विवेक र व्याख्याका आधारमा चल्दै आएको छ।

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले मंगलबार अचानक अमेरिकाको ‘डुबेको अर्थतन्त्रलाई उद्धार गर्न’ भन्दै दुई सातामै अमेरिकालाई खुला गर्न चाहेको बताए। ट्रम्पको चाहनामा अविश्वास गरौ, उनी सर्वशक्तिमान राष्ट्रका राष्ट्रपति हुन्, विश्वास गरौं, कुनै पनि सूचकले राष्ट्रपतिको चाहना कार्यान्वयनमा आउन सक्ने देखिँदैन।

राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकीहरूको चाड इस्टरअघि नै अमेरिका खोल्न चाहेको बताए। जबकि विभिन्न राज्यका गभर्नर र विभिन्न सहरका मेयरहरूले आपतकाललाई लम्ब्याएर लगेका छन्। आगामी अप्रिल १२ मा अमेरिकीहरूको चाड इस्टर पर्छ। विश्व परिवेश हेर्दा पनि दुई सातामै कोरोना संक्रमण नियन्त्रणमा आउने छैन। यस्तो अवस्थामा राष्ट्रपतिको चाहना कति सफल होला?

राष्ट्रपतिको ट्रम्पको चाहना कार्यान्वयन होला वा नहोला, त्यो विषय एकातिर छ। तर, अर्कोतिर ह्वाइट हाउसको कोरोना भाइरस टास्क फोर्सले मंगलबार दिएको निर्देशनलाई मात्रै हेर्ने हो भने पनि राष्ट्रपतिको यो चाहना कार्यान्वयन हुने देखिँदैन। टास्क फोर्सले अमेरिकामा कोरोना भाइरसको इपिसेन्टर मानिएको न्युयोर्क सहर छाडेर अन्य सहरमा जानेहरूलाई १४ दिने क्वारेन्टाइनमा जान निर्देशन दिएको छ।

न्युयोर्क यस्तो सहर हो जहाँ अमेरिकाका कोरोना भाइरस संक्रमितमध्ये झन्डै आधा संख्या रहेको छ। ह्वाइट हाउस कोरोना भाइरस टास्क फोर्सका संयोजक डा। डेबोरा विक्रसले मंगलबार नयाँ कोरोना भाइरस संक्रमण हुनेहरूमध्ये ६० प्रतिशत न्युयोर्क सहरमा नै रहेको बताए।

न्युयोर्कमा अन्य अमेरिकी सहरभन्दा संक्रमणको दर पाँच गुणा बढी छ। अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो आर्थिक सहर न्युयोर्क रोग र शोकमा डुबिरहेको अवस्थामा कसरी अर्थतन्त्र सुचारु होला? एक नेपाली अनिल लिम्बुको पनि मंगलबार बिहान कोरोना भाइरस संक्रमणको कारण न्युयोर्कमा नै निधन भएको थियो।

राष्ट्रपति ट्रम्पले भनेको एउटा कुरा सत्य हो, जति चाँडो हामी अमेरिकालाई खुला गर्न सक्छौं, त्यति नै चाँडो यहाँ राम्रो हुनेछ। तर, हरेक दिन अस्पतालमा बिरामीहरूको चाप थप्दै कसरी अर्थतन्त्रलाई सुचारु गर्न सकिन्छ? बढ्दै गएका बिरामीहरूलाई कसरी व्यवस्थापना गर्न सकिन्छ?

स्वास्थकर्मीहरूलाई आवश्यक पर्सनल प्रोटेक्टिभ इक्विपमेट (पिपीई) कहाँबाट उपलब्ध गराउन सकिन्छ? न्युयोर्कका गभर्नर एन्ड्रयु कुमोनोले आउँदो दुई साताभित्र आफ्नो राज्यलाई थप १ लाख ५० हजार बेडसहितको अस्पताल आवश्यक पर्ने बताउँदै तत्कालै ३० हजार भेन्टिलेटर उपलब्ध गराइदिन राष्ट्रपति ट्रम्पलाई आग्रह गरेका छन्। अहिले न्युयोर्कसँग ७ हजार भेन्टिलेटरसहित करिब ५३ हजार बेड छन्। अहिलेको आवश्यकता मानवीय उद्धार हो कि अर्थतन्त्रको उद्धार हो?

अमेरिकामा मंगलबारमात्रै १ सय ४५ जनाभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको छ भने १० हजार नयाँ संक्रमित थपिएका छन्। यो डरलाग्दो संक्रमण र मृत्युलाई कसरी नजरअन्दाज गर्न सकिन्छ? मंगलबार साँझसम्ममा अमेरिकामा मृत्यु हुनेहरूको संख्या ६ सय ८५ पुगेको छ भने संक्रमित हुनेहरूको संख्या ५२ हजार नाघेको छ।

अमेरिकामा मंगलबारमात्रै १ सय ४५ जनाभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको छ भने १० हजार नयाँ संक्रमित थपिएका छन्। यो डरलाग्दो संक्रमण र मृत्युलाई कसरी नजरअन्दाज गर्न सकिन्छ? मंगलबार साँझसम्ममा अमेरिकामा मृत्यु हुनेहरूको संख्या ६ सय ८५ पुगेको छ भने संक्रमित हुनेहरूको संख्या ५२ हजार नाघेको छ। अमेरिकाका १७ वटा राज्यहरूले ‘स्टे एट होम अर्डर’ जारी गरेका छन् र देशको सम्पूर्ण जनसंख्याको करिब ५२ प्रतिशत जनता घरमा बस्न वाध्य छन्। यी सम्पूर्ण प्रतिकूलताबीच अमेरिका सुचारु कसरी हुन सक्ला र?

राष्ट्रपति ट्रम्पले चेतावनीको शैलीमा भनेका छन्- ‘यदि राष्ट्रलाई आर्थिक मन्दी वा निराशामा राखियो भने तपाईंहरूले योभन्दा बढी मानिसलाई गुमाउनुपर्ने छ।’ राष्ट्रपति ट्रम्पको चेतावनीले काम गर्ला वा बढ्दो संक्रमणलाई नियन्त्रण गर्न अमेरिकाको अर्थतन्त्र ठप्प नै रहला? कुरेर परिणाम हेर्नुको विकल्प छैन।

राष्ट्रपति ट्रम्पको चाहनाप्रति प्रतिपक्षी डेमोक्रेटिक पार्टीका नेताहरू र स्वास्थ क्षेत्रमा लागिरहेका विज्ञहरू सहमत हुन सकेका छैनन्।

आगामी राष्ट्रपति निर्वाचनमा डेमोक्रेटिक पार्टीका उम्मेद्वार बन्ने दौडमा रहेका जो वाइडेनले भनेका छन्, ‘राष्ट्रपति ट्रम्पले बोल्न रोक्नैपर्छ र स्वास्थ्य क्षेत्रका विज्ञहरूलाई सुन्नुपर्छ।’ उनले राष्ट्रपति ट्रम्पले समस्या समाधान गर्न चासो नलिएकाले भयावह स्थिति सिर्जना भएको बताए।

माइक्रोसफ्ट कम्पनीको सबै जिम्मेवारी छाडेर लोक कल्याणकारी काममा जुटेका विश्वका दोस्रो धनी बिल गेट्सले राष्ट्रपति ट्रम्पको नामसमेत नलिई राष्ट्रपतिको यो चाहना अत्यन्त गैरजिम्मेवारीपूर्ण रहेको टिप्पणी गरेका छन्।

उनले भनेका छन्, ‘कुनामा लाशहरूको खात राखेर मानिसहरूलाई रेस्टुरेन्ट गइराख, नयाँ घर किन भनेर भन्नलाई निकै कठिन छ।’

विश्वव्यापी रूपमा फैलिरहेको कोरोना भाइरस महामारीविरुद्ध सतर्कता अपनाउन बाँकेको कोहलपुरमा द्रुत उद्धार समिति गठन गरिएको छ । तीनवटा प्रदेशको ट्रान्जिट प्वाइन्टका रूपमा रहेको कोहलपुरलाई कोरोना भाइरस डिजिज (कोभिड–१९)को उच्च जोखिमयुक्त क्षेत्र पहिचान गरी सरोकारवालाले विशेष सतर्कता अपनाउन आग्रह गरेका छन् ।

समग्र विश्व कोरोनाको त्रासमा छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)ले नेपाललाई पनि संक्रमणको अति उच्च जोखिम क्षेत्रमा राखिसकेको छ । विश्लेषकले कोहलपुरलाई उच्च जोखिम क्षेत्र औँल्याउँदै सतर्कता अपनाउन सुझाब दिएका छन् । कर्णाली, सुदूरपश्चिम र प्रदेश ५ बाट दैनिक ठूलो संख्यामा मानिसको आवत–जावत हुने भएकाले बाँकेका अन्य क्षेत्रभन्दा कोहलपुर जोखिममा रहेको सरोकारवालाको भनाइ छ ।

शनिबार कोहलपुर नगरपालिकाको अगुवाइमा आयोजना गरिएको सर्वपक्षीय बैठकमा सरोकारवालाले कोरोना भाइरस फैलिन नदिन विशेष सावधानीका साथै उच्च सतर्कता अपनाउनुपर्नेमा जोड दिएका छन् । छलफलमा कोहलपुर नगरपालिका प्रमुख लुटबहादुर रावतले जिल्लाका अन्य क्षेत्रभन्दा कोहलपुर बढी जोखिमयुक्त रहेको भन्दै मातहतका निकायलाई जोखिम न्यूनीकरणका लागि कुनै पनि कसर बाँकी नराख्न निर्देशन दिएका छन् ।

उनले नगरपालिकाअन्तर्गत शाखा कार्यालयहरूलाई आ–आफ्नो कार्यालयको तर्फबाट गर्नुपर्ने तयारीका विषयमा तत्काल बैठक आह्वान गरी योजनाअनुसार अघि बढ्न निर्देशन दिएका हुन् । अन्य क्षेत्रमा आवत–जावत हुने कोहलपुरका सार्वजनिकस्थलमा पनि कडा सुरक्षा र सावधानी अपनाउन उनले आग्रह गरे ।

कालोबजारी गर्नेलाई २ लाख जरिवाना
नगरप्रमुख रावतले बजारमा मास्क अभावको वास्तविक अवस्थाबारे अनुगमन गर्ने बताए । ‘बजारमा मास्कको कृत्रिम अभाव सिर्जना भएको सुन्नमा आएको छ, केही दिनमा अनुगमन हुन्छ,’ रावतले भने, ‘जनतामा त्रास सिर्जना हुने गरी कालोबजारी गरेको भेटिए कानुनअनुसार कारबाही हुन्छ ।’

मास्कको कृत्रिम अभाव सिर्जना गरेको भेटिएमा २ लाखसम्म जरिवाना हुने नेपाल सरकारले निर्णय गरिसकेकाले कोहलपुरमा पनि त्यस्तो भेटिएमा कसैलाई उन्मुक्ति नदिने उनको भनाइ छ ।

त्यसैगरी, विद्यालय क्षेत्रलाई मुख्य प्राथमिकता राखी सतर्कता गतिविधि सञ्चालन गर्न नगरपालिकाले आग्रह गरिएको छ । नगरपालिकाले कोरोना भाइरसबाट बच्ने उपायबारे सचेतनामूलक पम्प्लेट छाप्ने काम सुरु गरिसकेको रावतले जानकारी दिए । नगर उपप्रमुख सञ्जुकुमारी चौधरीले कोराना भाइरसका विषयमा बजारमा अनावश्यक हल्ला फिँजाइएकाले हल्लाको पछि नलाग्न आग्रह गरेकी छिन् ।

‘सामाजिक सञ्जालहरूमा अनावश्यक भ्रम फैलाइएको छ, त्यस्ता हल्लाको पछि नलाग्न म नगरवासीलाई आग्रह गर्छु,’ उनले भनिन्, ‘व्यक्तिगत सरसफाइमा ध्यान दिनुका साथै मानसिक रूपमा समेत सबल हुनु आवश्यक छ ।’

सम्पूर्ण सरकारी कार्यालय, १५ वटै वडा, सीमाक्षेत्रमा सचेतनामूलक ब्यानर, पोस्टर अनिवार्य रूपमा राख्न नगरपालिकाले निर्देशन दिएको छ ।

सर्वपक्षीय बैठकका ५ निर्णय
सर्वपक्षीय बैठकबाट कोरोना फैलिन नदिन पूर्वतयारीका लागि महत्त्वपूर्ण पाँच निर्णय गरिएको छ । सबै निर्णय कोरोनाबारे व्यापक जनचेतना फैलाउने विषयमा केन्द्रित छन् । पूर्वतयारी तथा सचेतनालाई केन्द्रविन्दुमा राखेर तयारी गर्न ९ सदस्यीय दु्रत उद्धार समिति गठन गरिएको हो ।

समितिमा इलाका प्रहरी कार्यालय, इलाका प्रशासन कार्यालय, सशस्त्र प्रहरी गुल्म २ सदस्यका रूपमा छन् । त्यस्तै, नेपाल रेडक्रस सोसाइटी, नेपालगन्ज मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पताल कोहलपुर, नेपाल पत्रकार महासंघ बाँके र कोहलपुर उद्योग वाणिज्य संघ सदस्य रहेको नगरका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत वीरेन्द्रदेव भारतीले जानकारी दिए । उनका अनुसार धेरै भिडभाड हुने सार्वजनिकस्थल, अस्पताल, बसपार्क विद्यालय क्षेत्रलाई विशेष निगरानीमा राख्ने निर्णय गरिएको छ ।

त्यसैगरी, नेपालगन्ज मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पतालको नेतृत्वमा आइसोलेसन कक्ष स्थापना गर्ने निर्णय गरिएको उनले बताए । यसैगरी, कोहलपुरका सरकारी तथा गैरसरकारी कार्यालय, संघ–संस्थाको अगुवाइमा गाउँ–गाउँमा व्यापक जानकारीमूलक कार्यक्रमलाई तीव्रता दिने निर्णय गरिएको हो ।

बैठकबाट कोरोनाको जोखिम न्यूनीकरण गर्न कोहलपुर नगरपालिको संयोजकत्वमा ९ सदस्यीय द्रुत उद्धार समिति गठन गरिएको छ । कोरोना भाइरसको जोखिमबाट बच्न संगठित रूपमा होली नमाउन बैठकले सबैलाई अनुरोध गरेको थियो ।

कोहलपुरमा पनि कोरोना भाइरस विशेष कक्ष स्थापना
नेपालगन्ज मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पताल कोहलपुरले कोरोना भाइरस विशेष कक्ष स्थापना गरेको छ । अस्पतालका डेपुटी डाइरेक्टर विनय श्रेष्ठले अस्पतालमै मास्क उत्पादन गर्नुका साथै बिरामीका लागि मास्क वितरणको तयारी भइरहेको बताए । बिरामीलाई मास्क अनिवार्य गरिएको उनले जानकारी दिए । कोरोनाको शंका लागेर परीक्षणका लागि अस्पताल आउनेलाई विशेष निगरानीका साथ दु्रत गतिमा सेवाप्रवाह गर्न संयन्त्र बनाइएको उनको भनाइ छ ।

कोरोनाबारे अफवाह फैलाउने एक पक्राउ
सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमार्फत कोरोना भाइरसबारे भ्रामक समाचार सम्प्रेषण गर्ने एक व्यक्तिलाई पक्राउ गरेको बाँके प्रहरीले जनाएको छ । गोदावरी नगरपालिका–७, कैलाली घर भई हाल नेपालगन्ज उपमहानगरपालिकामा डेरा गरी बस्ने वर्ष २९ का चक्र खडायतलाई २ दिनअघि नियन्त्रणमा लिइएको हो । उनीमाथि फेसबुकमार्फत कोरोनासम्बन्धी भ्रामक समाचार सम्प्रेषण गरेको आरोप छ । उनीमाथि थप अनुसन्धान भइरहेको बाँके प्रहरीले जनाएको छ ।

के तपाईलाई थाहा छ कोरोना संक्रमणबाट उपचारपछि निको भइसकेका मानिसमा फेरि यो रोग बल्झिएको ?

डरलाग्दो के छ भने रोग निको भएर घर फर्किएकामध्ये करिब १४ प्रतिशतमा पुनः संक्रमण देखिएको छ।

भर्खरै चिनको राष्ट्रिय स्वास्थ्य आयोगले प्रकाशित गरेको विवरण अनुसार सो कुरा पुष्टि हुन्छ ।

यही प्रकारले पुनः संक्रमण बल्झिन थाल्यो भने यो रोगले पनि सय बर्ष पहिले १९१८-१९१९ को बीचमा प्राणघातक H1N1 भाइरस अथवा स्पेनिस फ्लुको कारण पूरै संसारभरि फैलिएको संक्रमण जस्तै नहोला भन्न सकिदैन ।

त्यो बेला संसारभर लगभग ५०० मिलियन व्यक्तिमा संक्रमण तथा ५० मिलियन भन्दा बढी मान्छेको ज्यान गएको थियो। यो अहिलेसम्म कै सबै भन्दा भयानक मानवसंहार मानिन्छ।

यस प्रकारको भयाबह स्थितिसँग सामना गर्न हाम्रो जस्तो देश तयार छ त ? जुन महत्वपूर्ण र सोंचनीय बिषय हो जसलाई सरोकारवाला निकायले गम्भीरका साथ लिन जरुरी छ।

आजको दिनसम्म कोरोना भाइरसबाट ८९०७५ जना संक्रमित छन् भने ३०५३ जना को मृत्यु भै सकेको छ।

अझै पनि ४०८९७ जना एकदमै बढी संक्रमित छन् त्यसमध्ये ७३७५ (अर्थात् १८ प्रतिसत) जना सिकिस्त अवस्थामा छन्।

तथापि ४५१२२ जना उपचारपछि घर फर्किसकेका पनि छन्।

चीनको उहानबाट सुरु भएको यो संक्रमण अहिले चौसठ्ठीभन्दा धेरै देश मा फैलिसकेको छ र अरु देश मा पनि फैलिने सम्भावना अत्यधिक छ।

पछिल्लो विवरण अनुसार दक्षिण कोरियामा चीनभन्दा पनि डरलाग्दो तरिकाले संक्रमण भइरहेको छ। त्यस्तै युरोप, तथा खाडी मुलुकमा पनि अत्यधिक रुपमा बढ्दो छ भने मृत्यु पनि बढिरहेको छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनको पछिल्लो विवरण अनुसार नेपाल पनि रोग सर्ने अति जोखिम राष्ट्रको सूचीमा परेको छ।

यसमा अति महत्वपूर्ण तथा बुझ्नुपर्ने कुराहरु

१. हाम्रो देश नेपालले यो प्राणघातक सरुवा रोग रोक्न के कस्ता उपायहरु अपनाएको छ?

२. आम नागरिकमा जनचेतना जगाउने काम कस्तो भैरहेको छ? के यो प्रर्याप्त छ?

३. संक्रमण भित्रिन नदिन लागि के कस्ता उपाय अपनाइएको छ?

४. विभिन्न माध्यमबाट (हवाई जहाज तथा अरु तरिकाबाट) देशमा भित्रिने मानिसको चेक जाँच कसरी भइरहेको छ ?

५. चेक जाँच गर्ने साधनहरु पर्याप्त तथा भरपर्दा छन्?

६. यदि देश मा रोग देखियो भने त्यसलाई व्यवस्थापन गर्नका लागि के कस्ता तयारीहरु गरिएका छन्?

७. के ति तयारी पर्याप्त छन्?

गर्नुपर्ने कामहरु

१. माथि उल्लेखित कामहरुको उचित ब्यवस्थापन तथा समाधान भएको हुनुपर्दछ।

२. स्वास्थ्यका सम्पूर्ण निकायलाई सक्रिय बनाउनु पर्दछ।

३. औषधि, उपकरण, लगायत तालिम प्राप्त स्वास्थ्यकर्मीहरु तयारी अवस्थामा राख्नुपर्दछ साथसाथै रोग फैलन सक्ने सम्भावना भएका ठाउँलाई विशेष निगरानी गर्नु पर्दछ।

४. रोग अनुसन्धानकर्तालाई पनि रोगको अनुसन्धान गर्ने वातावरण बनाउनुपर्छ।

५. रोगको उपचार तथा रोकथाममा बाधा पुराउने हरेक व्यक्तिलाई प्रशासनद्वारा कडा भन्दा कडा कारबाही गर्नुपर्दछ।

६. स्वास्थ्य उपचारका लागि स्रोत तथा साधनको अभाव देखिन्छ भने अन्तराष्ट्रिय संघ, सस्था तथा अन्तराष्ट्रिय स्वास्थ्य समुदाय (International Health Community) को सहयोग लिनुपर्छ।

७. अति आवश्यक काम बाहेक सकभर घरबाट बाहिर निस्कनु हुँदैन।

८. भीडभाड हुने ठाउँबाट टाढा हुने जस्तै: कन्सर्ट, धार्मिक कार्यक्रम र खेलकुदलगायतका गतिविधि, बजार, सिनेमा घर, स्कुल, क्याम्पस, बस को यात्रा इत्यादी।

९. खोक्दा वा हाँछ्यू गर्दा मास्कको प्रयोग गर्ने।

१०. यस्तै साबुनपानीले हात धुने, फोहर हातले नाक, मुख र आँखा नछुने, हाछ्युँ गर्दा वा खोक्दा नाक र मुख बन्द गर्ने वा रुमाल प्रयोग गर्ने, रुघाखोकीको सङ्क्रमण वा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या भएको व्यक्तिको निकटमा नबस्ने।

विश्वब्यापी रुपमा फैलिरहेको कोरोन भाइरस प्राणघातक रोगसँग लड्न सरकारी, गैरसरकारी संघ- संस्था, नागरिक समाज, राजनैतिक व्यक्ति, पत्रकार, शिक्षक, कर्मचारी, विधार्थी लगायत सम्पूर्ण नागरिकको

सहयोग अति आवश्यक हुन्छ।

आफू पनि यस संक्रमणबाट बच्ने र अरुलाई पनि बचाउने प्रयास गरौं!

विश्व स्वास्थ्य संगठनले जारी गरेको कोरोन भाइरसबाट जोगिने उपायको पूर्ण रुपमा पालना गरौं।

(लेखक, वीर अस्पताल तथा नेपाल राष्ट्रीय स्वास्थ्य र पर्यावरण संस्थान (National Institute of Health and Environment), काठमाडौँ मा कार्यरत छन्।)

डेढ महिनादेखि कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को महामारी चलिरहँदा चीनमा मास्कको अभाव चुलिएको छ । मास्को बढ्दो मागलाई सम्बोधन गर्न चीनले ६ दिनभित्र नयाँ मास्क फ्याक्ट्री निर्माण गर्ने भएको छ । दैनिक २ लाख ५० हजार थान उत्पादन क्षमताको सो फ्याक्ट्री निर्माणको काम सोमबारबाट सुरु भएको चिनियाँ अधिकारीले जनाएका छन् ।

चीनले एक औद्योगिक भवनमा मास्क फ्याक्ट्री बनाउन लागेको हो । फ्याक्ट्रीको निर्माण चाइना फर्स्ट कन्स्ट्रक्सन ग्रुपले थालेको छ । सोमबार निर्माण सुरु गरिएको फ्याक्ट्री शनिबारसम्म सम्पन्न हुने र आइतबारदेखि उत्पादन सुरु गर्ने योजना छ । यसैबीच, नेपाल सरकारले गत साता चीन सरकारलाई एक लाख थान मास्क सहयोग गरेको थियो ।

यसअघि चीन सरकारले कोरोना संक्रमितको उपचारका लागि १० दिनको बीचमा हजार बेडको अस्पताल निर्माण सम्पन्न गरेर दुनियाँलाई चकित बनाइदिएको थियो । हाल चीनले कोरोना संक्रमितको उपचारका लागि विभिन्न स्थानमा गरी करिब ६ हजार बेडको अस्थायी अस्पतालहरू सञ्चालनमा ल्याएको छ । यद्यपि, चिनियाँ राष्ट्रपति आफ्नो देशमा स्वास्थ्य प्रणाली निकै कमजोर साबित भएकाले कानुनमा परिवर्तनको आवश्यकता औँल्याइरहेका छन् ।

छिमेकी देश चीन भाइरसले आक्रान्त भइरहँदा नेपालमा पनि सावधानी र बचाउका उपाय अवलम्बन गर्न थालिएको छ । यसक्रममा नेपालमा पनि मास्कको माग ह्वात्तै बढेको छ । बढ्दो माग र भारत र चीनले मास्क निर्यातमा लगाएको रोकका कारण नेपाली बजारमा मास्क न्यून भएको हो ।

बढ्दो मागको फाइदा उठाउँदै मास्कको मूल्य अस्वाभाविक रूपमा बढाइएको छ । केही साताअघिदेखि नै बजारमा कृत्रिम अभाव सिर्जना गरेर चर्को मूल्यमा मास्क विक्री गर्न व्यापारीहरू सक्रिय गरेको पाइएको छ । यद्यपि, नेपाल सरकारले यसअघि नै मास्को कारोबजारी नगर्न उत्पादक तथा व्यापारीलाई सचेत गराइसकेको छ ।

नेपाली खुद्रा बजारमा प्रतिथान ५ रुपैयाँमा विक्री हुँदै आएको साधारण मास्क १५ देखि २५ रुपैयाँसम्म विक्री गरिँदै छ । हेलसेल मूल्य ९० देखि १०० रुपैयाँ रहेको एक बट्टा साधारण मास्क ५०० रुपैयाँआसपासमा विक्री भइरहेको र त्यो पनि सबैको पहुँचमा नभई लुकी–छिपी कारोबार भइरहेको क्षेत्रपाटीस्थित एक एक होलसेलर बताउँछन् । भाइरसबाट प्रतिरक्षाका मापदण्ड तोकिएका गुणस्तरीय मास्कको हकमा भने अभावकै अवस्था रहेको उनको भनाइ छ ।

चीनमा कोभिड–१९ संक्रमणबाट मृत्यु संख्या १७७० पुग्यो, ७०,५१९ मा संक्रमण पुष्टि
चीनमा कोरोना भाइरस डिजिजको संक्रमणबाट मृत्यु हुनेको संख्या १७७० पुगेको छ । आइतबार (२४ घण्टाभित्र) १०० संक्रमितको मृत्यु भएको र १६९६ नयाँ संक्रमित फेलापरेको चीनको हेल्थ कमिसनले पुष्टि गरेको छ । यससँगै चीनमा कोरोना संक्रमितको संख्या ७० हजार ५ सय १९ पुगेको छ ।

कोभिड–१९ को उद्गमस्थल तथा सबैभन्दा बढी प्रभावित क्षेत्र हुबेई प्रान्तमा मात्र ५८ हजार १ सय ८० जनामा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ, जसमा ६ हजार ६ सय ३० जनाले स्वास्थ्यलाभ गरेका छन् । गत डिसेम्बरको अन्तिम साता हुबेई प्रान्तको उहान सहरमा पहिलो संक्रमित भेटिएका थिए । महामारीका कारण उहानलगायत चीनका ३० भन्दा बढी सहर करिब ४ सातादेखि बन्द छन् ।

चीनबाहिर हालसम्म कोरोना संक्रमणले ४ जनाको ज्यान गएको छ । फिलिपिन्स, हङकङ, जापान र फ्रान्समा एक–एकजना संक्रमितको मृत्यु भएको हो ।

छिमेकी देश भारतमा भने ३ जनामा कोरोना संक्रमण देखिएकोमा सबैको स्वास्थ्मा सुधार आइरहेको बताइएको छ । केरल प्रान्तमा संक्रमण पुष्टि भएका ३ मध्ये दुईजना अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएको भारतीय अधिकारीले जनाएका छन् । अर्का एक संक्रमितको पनि स्वास्थ्यमा सुधार आइरहेको अधिकारीको भनाइ छ ।

हुबेईबाट उद्धार गरेर भारत लगिएका भारतीय कसैमा पनि संक्रमण नरहेको भारतीय अधिकारीले जनाएका छन् । १४ दिनको क्वारेन्टाइनको अन्तमा गरिएको रगतको परीक्षणमा सबैको रिपोर्ट नेगेटिभ आएपछि उनीहरूलाई सोमबारदेखि क्रमिक रूपमा घर पठाउने तयारी गरिएको छ । हुबेईबाट एयरलिफ्ट गरिएका ४०६ जनामा संक्रमण नपाइएको आइतबार सार्वजनिक गरिएको थियो ।

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) प्रभावित चीनको उहान सहरबाट एयरलिफ्टमार्फत नेपाल ल्याइएका १७५ जनाको खकारको स्याम्पल (थ्रोट स्वाब) लिइएको छ । राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाले दिएको जनाकारीअनुसार परीक्षणको रिपोर्ट बुघबार मात्र आउनेछ ।

ठूलो संख्यामा एकैपटक परीक्षण गर्नुपर्ने भएकाले २–३ दिन समय लाग्ने प्रयोगशालाकी निर्देशक डा. रुना झाले हेल्थपोस्टलाई जानकारी दिइन् ।
‘गम्भीर संक्रमणसम्बन्धी परीक्षणलाई संवेदनशील रूपमा लिएर काम गर्नुपर्छ,’ निर्देशक डा. झाले भनिन्, ‘बुधबारसम्म सबैको रिपोर्ट दिने गरी परीक्षण अघि बढाएका छौँ ।’

परीक्षणको रिपोर्ट आउन ३ दिन लाग्ने भएपछि उहानबाट फर्किएकाले कम्तीमा १७ दिन क्वारेन्टाइनमा बस्नुपर्ने देखिएको छ । क्वारेन्टाइनको पहिलो र १४औँ दिन अनिवार्य रुपमा थ्रोट स्वाब परीक्षण गराउनुपर्ने मापदण्ड छ । अहिलेको अवस्थालाई हेर्दा १४औँ दिनको परीक्षण रिपोर्ट १७औँ दिनमा मात्र आउनेछ ।

कोरोना भाइरसको केन्द्रविन्दु तथा सबैभन्दा बढी प्रभावित क्षेत्र उहानमा फसेका नेपाली आइतबार बिहान ३.३८ बजे त्रिभुवन विमानस्थलमा अवतरण भएका थिए । विमानस्थलमा स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा उनीहरू कसैमा समस्या नदेखिएपछि क्वारेन्टाइनस्थत खरिपाटी लगिएका थिए । क्वारेन्टाइनमा दुईपटकसम्म थ्रोट स्वाब परीक्षण गर्नुपर्ने मापदण्डअनुसार उनीहरूको खकारको नमुना लिइएको हो ।

कम्तीमा १४ दिन खरिपाटीस्थित नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको तालिम केन्द्रमा क्वारेन्टाइनपछि मात्र चीनबाट फर्किएका नेपालीले सामान्य जीवनयापन गर्न सक्नेछन् । १४ देखि १७ दिन र आवश्यक परेमा त्योभन्दा पनि बढी क्वारेन्टाइनमा तोकिएको नियमको अधीनमा रही बस्नुपर्ने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले यसअघि नै जनाइसकेको छ ।

नेपाल एयरलाइन्सको वाइडबडी विमानमार्फत ल्याइएका नेपालीलाई विमानस्थलबाट खरिपाटीसम्म पुर्याउन पाँचवटा वातानुकुलित बस र एउटा एम्बुलेन्स प्रयोग गरिएको थियो । उहानबाट फर्किएकामा १७० जना विद्यार्थी, एक कामदार, दुई पर्यटक तथा दुई नाबालक छन् ।

१८१ जना नेपालीले आउने तयारी गरेकोमा ६ जनामा स्क्रिनिङका क्रममा ज्वरो देखिएपछि चीनले उहान विमानस्थलमै रोकेको छ । पहिले आउन फारम भरेका चारजना भने एयरलिफ्टिङका क्रममा फर्किन अनिच्छा देखाउँदै उहानमै बसेको चीनस्थित नेपाली दूतावासले जनाएको छ ।

उहानमा २० दिनदेखि कोठाभित्रै थुनिएका थियौँ । नेपालमा सबै तनावमा ग्रुजिरहेका थिए ।

त्यहाँ खानेकुरा पाइँदैनथ्यो, कहिलेकाहीँ भोकै बस्नुपर्ने हुन्थ्यो । पानीको त सारै अभाव नै थियो । भाइरसको भय त झन् अकल्पनीय थियो ।
यस्ता कुराले हामी सबै एक किसिमको मानसिक तनावमा थियौँ ।

बाहिर निस्किन नपाइने, कतिवेला के हुने थाहा थिएन । संक्रमणको उच्च जोखिम थियो ।
यहाँबाट कहिले निस्कन पाइएला भनेर भगवान् पुकारिरहेका हुन्थ्यौँ ।

हिजो नेपाल आउने भनेपछि मनमा अब बाचिँयो भन्ने आशा पलायो । चीनबाट हिड्ँदा कतिवेला नेपाल पुगिन्छ जस्तो लागेको थियो । एयरपोर्ट उत्रिएपछि लामो सास फेरेर नेपाल सरकारलाई मनमनै धन्यवाद दिएँ ।

सबैजना डिप्रेसनमा जान लागेका थिए, अहिले सबै खुसी छन् । नयाँ जीवन पाएको अनुभव भइरहेको छ ।

चीनको अवस्था धेरै भयावह छ । कोही पनि आफ्नो कोठाबाट बाहिर निस्कन पाउँदैनन् । बाहिर भएको घटनाबारे केही थाहा हुँदैन ।

जंगलमा गएर पाल राखेरै बस्न पनि तयार छौँ भन्ने मानसिकता बनाएर आएका थियौँ । सरकारबाट धेरै आशा पनि गरेका थिएनौँ । सरकारले सक्छ कि सक्दैन भन्ने लागेको थियो, तर गरेर देखायो, खुसी लागेको छ । सोचेभन्दा निकै राम्रो व्यवस्थापनका लागि सरकारलाई धन्यवाद !

१७५ जना नेपाल आएका छौँ । नेपाल आउन तयारी अवस्थामा रहनुभएका ५–६ जना आउन पाउनुभएन । शरीरमा ३७.३ डिग्री सेल्सियसभन्दा माथि तापक्रम देखिएपछि उहाँहरूलाई चीनमै राखियो । उहाँहरू अन्तिम समयमा आएर आउन नपाउनुभएकोमा दुःख लागेको छ ।

यहाँ आउनुभएका सबै जोखिमबाट मुक्त भइरहेको महसुस भएको छ । आज सबै जाँच भयो । यहाँ भएका कसैलाई पनि कोरोनाको लक्षण छैन जस्तो लाग्छ । चिनियाँ एयरपोर्ट, नेपाली एयरपोर्ट तथा यहाँ (क्वारेन्टाइनमा) आएपछि पनि चेकजाँच भएको छ ।

यहाँ एउटा कोठामा तीनजना बसेका छौँ । बेडसिट नयाँ छन् । तातोपानीको व्यवस्था गरिएको छ । नेपाल सरकारले हामीले सोचेभन्दा राम्रो व्यवस्था गरेको रहेछ, खुसी छौँ ।

जंगलमा गएर पाल राखेरै बस्न पनि तयार छौँ भन्ने मानसिकता बनाएर आएका थियौँ । सरकारबाट धेरै आशा पनि गरेका थिएनौँ । सरकारले सक्छ कि सक्दैन भन्ने लागेको थियो । तर, गरेर देखायो, खुसी लागेको छ । सोचेभन्दा राम्रो व्यवस्थापनका लागि सरकारलाई धन्यवाद छ ।

खानपानको व्यवस्था राम्रो छ । सबै खानेकुरा प्याकिङ गरेर आउँछ । सोचेभन्दा धेरै नै राम्रो व्यवस्थापन पाउँदा खुसी झन् थपिएको छ ।

(चीनको उहानबाट आएका डा. जितसिंह भण्डारीसँग हेल्थपोस्टकर्मी पुष्पराज चौलागार्ईंले गरेको कुराकानीमा आधारित । उनी अहिले खरिपाटीस्थित क्वारेन्टाइनमा छन् ।)

चीनको उहान शहरबाट उद्धार गरेर नेपाल ल्याइएका १७५ जनालाई खरिपाटीस्थित क्वारेन्टाइन पु¥याइएको छ । उहानबाट उडेको विमान आइतबार बिहान ३.३८ बजे त्रिभुवन विमानस्थलमा अवतण गरेको थियो ।  विमानस्थलबाट स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा उनीहरूमा कुनै समस्या नदेखिएपछि उनीहरुलाई क्वारेन्टाइनमा लगिएको हो ।

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) संक्रमणको उदगमस्थलबाट आएका सबैलाई कम्तीमा १४ दिनसम्म खरिपाटीस्थित नेपाल विद्युत प्राधिकरणको तालिम केन्द्रमा बनाइएको क्वारेन्टाइनमा राखिने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ । विमानस्थलबाट खरिपाटीसम्म पुर्याउन पाँच वटा बस र एउटा एम्बुलेन्स प्रयोग गरिएको थियो ।

उहानबाट नेपाल फर्किएकाहरुमा १७० जना विद्यार्थी , एक जना कामदार, दुई जना पर्यटक तथा दुई जना नाबालक रहेको छन् । ६ जनामा भने ज्वरो देखिएको भन्दै चीनले वुहान विमानस्थलमै रोकेको छ । तीन जना भने नेपाल फर्कन इच्छा नदेखाएर वुहानमै बसेका नेपाली दूतावासले जनाएको छ ।

खरिपाटीमा राष्ट्रिय प्रयोगशालाका स्वास्थ्यकर्मी उनीहरुको नमूना परीक्षण गर्ने कुनै शंका लागेमा उनीहरुलाई बिभिन्न अस्पतालमा बनाइएको आइसोलेसन वार्डमा राखेर उपचार गरिने मन्त्रालयका प्रवक्ता महेन्द्र श्रेष्ठले जानकारी दिए ।

क्वारेन्टाईन केन्द्र, खरिपाटीमा बसोबास गर्दा ध्यान दिनुपर्ने बिषयहरु

– भक्तपुर, खरीपाटीमा क्वारेन्टाईन केन्द्रको ब्यवस्था गरिएको छ।
– क्वारेन्टाईनमा लगभग ६० कोठाहरुमा उचित दुरिको फरकमा एक जना देखि तीन जना सम्मको सामूहिक बसोबासको ब्यवस्था गरिएको छ। लगभग ६ जनाले एक शौचालय प्रयोग गर्ने गरी ब्यवस्था गरिएकोछ ।
–क्वारेन्टाईनमा रहदा तपाईको सुबिधाको लागि खाना, पानी, शौचालय, स्वास्थ्य उपचार, Infection Prevention and Contro को सबै ब्यवस्थापन गरिएकोछ ।

– स्वास्थ्य टोलि आवश्यकता अनुसार चौबिसै घण्टा सेवामा रहेनछन।

– विशेष स्वास्थ्य जाँचको लागि क्लिनिकको व्यवस्था गरिनेछ।
– व्यक्ति स्वंयमले स्व(जाँच गर्न मिल्ने थर्मोमिटरको माध्यमबाट प्रत्येक व्यक्तिले दिनको दुइपटक तापक्रम जाँचगरी तोकिएको ढाँचामा अभिलेख राख्नु पर्नेछ। हरेक व्यक्तिको ज्वरो नाप्न छुट्टाछुट्टै थर्मामिटर उपलब्धछन।

– हरेक व्यक्तिका लागि छुट्टछुट्टै मास्क, हेण्डस्यानीटाइजर आदि उपलब्ध छन।

–अन्य जाँच गर्ने सरसामाग्री जस्तै, इन्फ्रारेड थर्मोमिटर, स्व–जाँच गर्ने थर्मोमिटर, व्यक्तिगत सुरक्षाकवच, ज्वरोको अभिलेख राख्ने खाता, कुनै कुराआवश्यक परेमा माग गर्नको लागि र रोगको लक्षण देखिएमा तत्कालै जानकारी दिन र सम्पर्क गर्नको लागि ईमरजेन्सि फोन नम्बरआदिको उचित व्यवस्था गरिएकोछ।आवश्यकता अनुसार प्रयोग गर्नुहोस्।

– आवस्यकता अनुसार मानसिक स्वास्थ्य जाँच गर्ने तथा अन्य मनोसामाजिक परामर्शदिने व्यवस्था गरिएको छ। आफुलाई त्यस्तो कुनै समस्या भएमा तुरुन्तै स्वास्थ्य कर्मचारीलाई खबर गर्नुहोस्।

– आवश्यकता अनुसार मेडिकल वा अन्य सरसामाग्री सहज रुपमा उपलब्ध गराईनेछन।

– तपाईले नियमीत सेवन गरिरहेको औषधीहरू सकिएमा स्वास्थ्य कर्मचारीलाई समयमा नै जानकारी गराउनुहोस, तुरुन्तै उपलब्ध गराईनेछ।
– तपाईहरु सबैको प्रारम्भीक त्जचयबत क्धबद जाँच क्वारेन्टाईनमा पुगेको २४ घण्टा भित्र र अर्को जाँच १४ दिनमा गरिनेछ।

– क्वारेन्टाईन रहेका व्यक्तिहरूमा शंकास्पद लक्षण देखिएमा थप परीक्षण तथा उपचारका लागि शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल वा पाटन अस्पताल वा शसस्त्र प्रहरी अस्पतालमा अविलम्ब स्थानान्तरण गरिनेछ।
– क्वारेन्टाईनमा रहदा तपाईहरुले अभिभावकहरुसँग प्रत्यक्षरुपमा भेटघाट गर्न पाउनुहुने छैन।

– तपाँईहरुले त्यहाँ दिईएको हरेक नियम (Room rules, rest room rules, food rules, timing rules) हरुको पूर्णरुपमा पालना गर्नुपर्नेछ ।

चीनमा फैलिरहेको कोरोना महामारीले थप उग्र रूप लिएको छ । डेढ महिनादेखि फैलिरहेको कोरोना भाइरस डिजिज २०१९ (कोभिड–१९) संक्रमणका कारण मृत्यु हुनेको संख्या १ हजार ३ सय ६५ पुगेको छ जब कि करिब ६० हजारमा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ ।

बुधबार मात्र चीनमा कोभिडको संक्रमणका कारण २४२ जनाले ज्यान गुमाएको चिनियाँ अधिकारीले पुष्टि गरेका छन् । यो कोरोना संक्रमणबाट एकै दिनमा भएको अहिलेसम्मकै ठूलो संख्याको मृत्यु हो । चीनको हेल्थ कमिसनका अनुसार बुधबार हुबेई प्रान्तमा मात्र १४ हजार ८ सय ४० नयाँ संक्रमित फेला गरेका छन् ।

बुधबार (हिजो) हेल्थ कमिसनले सार्वजनिक गरेको मंगलबारको रिपोर्टमा संक्रमितको संख्या घटेको पाइएको थियो । यसले पहिले संक्रमित भएकाको उपचारका क्रममा मृत्यु भए पनि थप संक्रमण नियन्त्रणउन्मुख भएको आकलन गरिएको थियो । तर, बिहीबार सार्वजनिक रिपोर्टमा बुधबार सबैभन्दा बढी संक्रमण पाइएपछि भाइरस नियन्त्रण थप चुनौतीपूर्ण बनेको छ ।

हुबेईको स्वास्थ्य निकायले पहिलेभन्दा बृहत् तरिकाले संक्रमितको पहिचान गरेकाले संक्रमितको एकैपटक ठूलो संख्यामा संक्रमित फेला परेको अधिकारीको अनुमान छ ।

यसैबीच, विश्व स्वास्थ्य संगठनलले अझै पनि कोभिड–१९ को संक्रमण जहाँ पनि फैलिन सक्नेतर्फ सचेत गराएको छ । मुख्यतः चीनलाई आक्रान्त बनाएको यो भाइरस विश्वका करिब ३० देशमा फैलिसकेको छ ।

सरकारले चीनको हुबेई प्रान्तबाट फर्काइने नेपालीका लागि ६ बुँदे सर्तनामा गराएको छ । चीनस्थित नेपाली दूतावासले कोरोना भाइरसबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित हुबेईबाट स्वदेश फर्किन इच्छुक नेपाली विद्यार्थीलाई बुधबार सर्तनामामा हस्ताक्षर गराएको हो ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्डअनुसार स्वास्थ्य मन्त्रालयको निर्देशनमा सर्तनामा गराइएको दूतावासले जनाएको छ । सर्तनामामा विशेषतः नेपाल फर्किएपछि क्वारेन्टाइनका क्रममा पालना गर्नुपर्ने नियमबारे उल्लेख छ ।

सर्तनामाअनुसार हुबेईबाट फर्काइएकालाई १४ देखि १७ दिन वा आवश्यक परेमा त्योभन्दा पनि बढी दिन क्वारेन्टाइनमा राखिनेछ । क्वारेन्टाइनमा खाना, पानी, शौचालय, स्वास्थ्योपचार, इन्फेक्सन रोकथाम र नियन्त्रणका सबै व्यवस्था सरकारले गर्नेछ ।

क्वारेन्टाइनमा रहँदासम्म आफन्तसँग भेटघाट गर्न नदिइने सर्तनामा छ । क्वारेन्टाइनमा हुबेईबाट फर्काइएका सबैलाई करिब ६० कोठामा सामूहिक वसोवास गराइनेछ, जहाँ ६ जनाका लागि एउटाका दरले शौचालय उपलब्ध गराइनेछ ।

क्वारेन्टाइनमा रहँदा त्यहाँ निर्धारित सम्पूर्ण नियमको पूर्णतः पालना गर्नुपर्ने सर्तनामामा उल्लेख छ । सर्तनामामा उल्लेखित सबै ६ बुँदाको पालना नगरेमा कानुनबमोजिम सहन तयार भएको कबुलियतनामामा हस्ताक्षर गराइएको छ ।

महामारीको रूप लिइरहेको कोरोना भाइरसबाट हुबेईको उहान सहर नराम्ररी प्रभावित भएपछि अमेरिका भारतलगायत देशले दुई साताअघि नै आफ्ना नागरिकलाई स्वदेश लगिसकेका छन् । बन्द गरिएको सहरमा फसेका नेपालीले पनि नेपाल सरकारसित एयरलिफ्टमार्फत उद्धार गर्न आग्रह गरेपछि नेपाली दूतावासले नेपाल फर्किन चाहने नागरिकलाई निवेदन गर्न लगाएको थियो । यसक्रममा हुबेईका १८० नेपालीले स्वदेश फर्किनका लागि निवेदन दिएका थिए । तर, डब्लुएचओको मापदण्डअनुसार क्वारेन्टाइनमा राख्ने तथा उपचार गर्ने ठाउँ निर्क्योल गर्न नसक्दा सरकारले आफ्ना नागरिक फर्काउन ढिलाइ गर्दै आएको हो । यद्यपि, ३ फागुनसम्म नेपालीको उद्धार गर्ने स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ ।

कोरोना संक्रमणबाट चीनमा मृत्यु हुनेको संख्या १ हजार १ सय १३ पुगेको छ, जसमध्ये अधिकांश हुबेई प्रान्तका छन् । मंगलबार मात्र ९४ संक्रमितको मृत्यु भएको चिनियाँ अधिकारीले जनाएका छन् । हालसम्म ४४ हजार २ सयमा संक्रमण पुुष्टि भइसकेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले मंगलबार नयाँ कोरोना भाइरसलाई ‘कोभिड–१९’ नाम दिएको छ ।

हुबेईबाट फर्किने नेपालीले पालना गर्नुपर्ने ६ नियम र सर्तनामा
हुबेई प्रन्तबाट स्वदेश फिर्ता जाने नेपाली नागरीकले पालना गर्नु पर्ने बुँदाहरु
१. इभ्याक्युसन पश्चात तपाईंहरुलाई नेपाल सरकारले तयार गरेको सुरक्षित क्वारेन्टाइन एरियमा १४ देखि १७ दिन वा सो चन्दा बढी राखिनेछ।
२. क्वारेन्टाइनमा राख्दा खाना, पानी, शौचालय, स्वास्थ्य उपचार, इन्फेक्सन रोकथाम र नियन्त्रणको सबै व्यवस्थापन गरिनेछ।
३. क्वारेन्टाइनमा रहँदा आफ्न्तहरुसँग भेटघाट गर्न दिइने छैन।
४. क्वारेन्टाइनमा लगभग ६० कोठाहरुमा उचित दुरीको फरकमा सामुहिक बसोबासको साथै लगभग ६ जनाले १ शौचालय प्रयोग गर्ने गरी व्यवस्था गरिएको छ।
५. करेन्टाइनमा रहँदा तपाईंहरुको सहजता र आरामलाई सकेसम्म व्यवस्थित र हेण्ड हाईजिन, रेस्पिरेटरी हाइजिनलाई बढी असरदार बनाउने प्रयत्न गरिएको छ।
६. करेन्टाइनमा रहँदा तपाईंहरुलाई त्यहाँ दिइएको रहेक नियम ९रुम रुल्स, रेस्ट रुम रुल्स, फुड रुल्सहरु पालना गर्नुपर्ने छ।
हुबेई प्रान्तबाट स्वदेश फिर्ता जाने नेपाली नागरिकहरुले गर्ने शर्तनामा
म नेपाली नागरीक हुँ । चीनको हुबेइ प्रन्तबाट स्वेदश फिर्ता जाने नेपाली नागरिकहरुले पालाना गर्नुपर्ने माथि उल्लिखित सबै बुँदाहरु मैले पढेको छु । म उक्त सबै बुँदाहरु पूर्ण रुपमा पालना गर्न सहमत छु, पालना नगरेमा कानुन बमोजिन सहुँला, बुझाउँला ।
नाम
हस्ताक्षर
राहदानी नं
मिती

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)ले चीनमा डेढ महिनादेखि महामारीको रुपमा फैलिरहेको भाइरसको नामकरण गरेको छ । यसअघि अस्थायी रुपमा कोरोना भाइरस वा नोवेल कोरोना भाइरस निमोनिया नामले चिनिँदै आएको नायाँ भाइरसलाई डब्लुएचओले मंगलबार ‘कोभिड–१९’ नाम दिएको हो । कोभिड–१९ ‘कोरोना भाइरस डिजिज २०१९’ को संक्षेपीकृत रुप हो, जहाँ ‘को’ले कोरोना, ‘भी’ले भाइरस, ‘डी’ले डिजिज, ‘१९’ ले २०१९ बुझाउँछन् ।

यसअघि चीनको हेल्थ कमिसनले ८ फेब्रुअरीमा कोरोना भाइरसलाई अस्थायी रुपमा ‘नोवेल कोरोना भाइरस निमोनिया (एनसिपी)’ नाम दिएको थियो । कमिसनले स्थायी नामकरण नभएसम्मका लागि महामारी फैलाइरहेको कोरोनाभाइरसलाई चीनका सरकारी विभाग तथा संगठनहरूमा एनसिपी नामले व्यवहार गरिने बताएको थियो ।

चीनमा महामारी फैलाइरहेको भाइरस कोनोनाकै एक प्रजाति भएको यसअघि नै पुष्टि भइसकेको थियो । कोरोनाका विभिन्न प्रजातिमध्ये मानिसमा संक्रमण गर्ने ६ प्रजाति यसअघि देखिएका थिए । कोभिड–१९ मानिसलाई असर पुर्याउने कोरोनाको सातौँ प्रजाति हो ।

कोभिड–१९ को संक्रमणबाट चीनमा मृत्यु हुनेको संख्या १ हजार १ सय १३ पुगेको छ । मंगलबार मात्र ९४ संक्रमितको मृत्यु भएको चिनियाँ अधिकारीले जनाएका छन् । हालसम्म ४४ हजार २ सयमा संक्रमण पुुष्टि भइसकेको छ ।

चीनको हेल्थ कमिसनका अनुसार मंगलबार १ हजार ६ सय ३८ जना नयाँ संक्रमित फेलापरेका छन् । सोमबारको तुलनामा मंगलबार कम संक्रमित देखिनुले संक्रमण घट्ने संकेत देखिएको चिनियाँ अधिकारीले बताएका छन् ।

हालसम्म चीनबाहेक विश्वका २८ देशमा संक्रमित फेला परेका छन् भने फिलिपिन्स र हङकङमा एक–एक जनाको मृत्यु भएको छ ।

चीनबाट महामारीको रुपमा फैलिदै गएको कोरोना भाइरसको लक्षणसँग मिल्दोजुल्दो बिरामी सिन्धुपाल्चोकमा भेटिएका छन्। जुगल गाउँपालिकाको गुम्बा गाउँमा बिरामीहरु कोरोनाभाइरसका लक्षण भएका बिरामी २ सय १ जनामा सक्रमित भएको जनाइएको छ ।

गाउँपालिका उपाध्यक्ष सिर्जना तामाङका अनुसार कोरोना भाइरस जस्तै लक्षण भएका कारणले स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयलाई पत्रचार गरेको बताइन । हेल्थपोस्ट संग कुरा गर्दै तमाङले भनिन्, ,‘हामी स्वास्थ्य टोली लिएर अहिले त्यसतर्फ जाँदै छौं । २०१ बिरामी भएकामध्ये १० जनामा सुधार आएको बुझिएको छ ।’

उनका अनुसार गाउँपालिका–३ को गुम्बाबस्तीमा रुघा, खोकी र अत्यधिक ज्वरोजस्ता लक्षणका बिरामी भेटिएका छन् । कोरोना संक्रमितमा जस्तो लक्षण बिरामीमा भेटिएपछि गाउँपालिकाले मंगलबार यसको पहिचान गरिदिन आग्रह गर्दै स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयलाई पत्राचार गरेको छ ।

२३ गतेदेखि यो बस्तीमा फाट्टफुट्ट यस्ता बिरामी भेटिएपछि गाउँपालिकाको स्वास्थकर्मीहरुको टोलीले प्रारम्भीक उपचार गरेका छन्।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता महेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठले भने सिन्धुपाल्चोकमा कोरोना भाइरसका संक्रमित जस्तो लक्षण बिरामी भएको हल्ला सुनेको तर औपचारिकरुपमा जानकारी नआएको बताए।

‘कोरोना भाइरसका संक्रमितको लक्षणसँग मिल्दोजुल्दो बिरामी भेटियो भन्ने सुनेको छ । तर यसबारे औपचारिक जानकारी आएको भने मलाई थाहा छैन,’ प्रवक्ता श्रेष्ठले हेल्थपोस्ट संग भने ।’

सिन्धुपाल्चोक चीनसँग सीमा जोडिएको छ । यसअघि चीनबाट संक्रमण फैलन सक्ने भन्दै चीनसँग जोडिएको यहाँको तातोपानी नाका बन्द गरिएको थियो ।

चीनको वहानमा देखापरेको कोरोना भाइरस अहिले चीनसहित विश्वका २ दर्जन बढी मुलुकमा देखापरेको छ । यसबाट चीनमा मात्रै करिब १ हजार ज्यान गइसकेको छ भने ४२ हजारभन्दा बढी संक्रमित भएका छन् ।

चीनको उहानबाट फैलिएको नोबेल कोरोना भाइरसले अहिले विश्वभरि नै एक प्रकारको ‘त्रास–तरंग’ पैदा गरेको छ। अहिले पूरै चाइना लगभग ‘लक–डाउन’कै अवस्थामा छ। कोरोनाको ‘इपिसेन्टर’ उहान सहर त झन् पूरै सुनसान, सन्नाटा छ।

कोरोनाको संक्रमणबाट अहिलेसम्म ९ सय १० भन्दा बढी मानिसको मृत्यु भइसकेको अवस्था छ। ४० हजार ६ सय भन्दा बढी मानिस संक्रमित भइसकेका छन् भने हज्जारौं मानिसलाई भाइरसले छोइसकेको अनुमान गरिएको छ।  उहान विश्वकै एउटा ठूलो सहर पनि हो। जहाँ चिनियाँमात्रै होइन, विश्वभरका मानिस पुगेका छन्। व्यापार गर्न होस् वा रोजगारका लागि वा पढ्नका लागि। संसारभरका मानिस उहानमा छन्।

तर कोरोनाको कहर यस्तो भइदियो कि, अहिले विश्वका सबै देशले आफ्ना नागरिक फर्काइसकेको स्थिति छ।  मल्टिनेशनल कम्पनीहरु बन्द गरिएका छन्। कर्मचारीहरुलाई लामो विदा दिइएको छ। व्यापार, व्यवसाय लगभग बन्द नै छन्।  र, नेपाली पनि त्यो सहरमा छन्। नेपाल, पाकिस्तानसहित केही देशले आफ्ना नागरिक उहानबाट अझैं झिकाएका छैनन्।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले विश्वव्यापी स्वास्थ्य संकटकाल घोषणा गरिसकेको छ।नेपाली नागरिक उहानमै अड्किइरहेका छन्। यता अभिभावकको रोदन उस्तै छ। न राज्य यो विषयमा छरितो निर्णय लिइरहेको छ, न अभिभावकलाई आश्वस्त पार्न सकेको छ।  यस्तो अवस्थामा पनि चिनियाँ पर्यटकलाई राज्यले सजिलै भित्र्याइरहेको स्थिति छ। तर आफ्नै नागरिकलाई ल्याउनका लागि राज्यले यो ‘ल्याङ–ल्याङ’ पारा देखाइरहेको छ।

देशलाई परेको अवस्थामा कुनै पनि दैवीप्रकोप, स्वास्थ्य आकस्मिकताजस्तो समयमा साथ दिने र चाहिने चिकित्सा, इञ्जिनयरिङ जस्ता विद्यार्थीलाई सुरक्षित रुपले देश फर्काउन आलटाल गरिरहनु आफैंमा दुखद् विषय हो।  यद्यपि उहानमा अड्किइरहेका नेपालीलाई स्वदेश ल्याउने कि नल्याउने भन्ने विषयमा केही विवाद वा बहस नभएका होइनन्।

उनीहरुलाई यहाँ ल्याएर राख्ने ठाउँ राज्यले तय गरिसकेको छ। सरकारले व्यवस्था गरेका ती ठाउँहरुमा पनि चीनबाट आएका नेपाली राख्न दिन्नौं भन्ने खालका अभिव्यक्ति आइरहेका छन्। यो एउटा महामारी हो। त्यसमा हामी सबै सचेत हुन जरुरी छ। तर, मानवियतालाई भुलेर यो विपद्का बेला यस्ता अभिव्यक्ति दिनुहुन्न।

यो काममा हामी सबैको हातेमालोको जरुरी छ। चीन सरकारले त्यहाँ रहेका नेपालीलाई ‘तीन छाक खान दिइरहेकै छ नि!’ भन्ने सरकारी अभिव्यक्ति मानवीय संवेदनभित्रको एउटा ‘उपट्याङ’बाहेक केही हुन सक्दैन।  एकछिन त्यो ठाउँमा आफैंलाई राखेर हेरौं न। कोठाभित्र थुनिएर क्षण क्षणमा आइरहेका लासका समाचार हेरिरहेका, सँगै भएर पनि टाढाजस्तो भएर एक्लै पिरोलिइरहेका नेपाली।  सुनसान सडकमा ‘कोरोना भाइरस’ बोकेर पलपल कुदिरहेका एम्बुलेन्सको साइरनले त्यो भयभित मनलाई कति झस्काउँदो होला?

हरेक नागरिकको सुरक्षा राज्यको पहिलो दायित्व हुन आउँछ।  त्यसमा पनि अभिभावकलाई आश्वस्त पार्न राज्यले सकिरहेका छैन।
चीनले नेपालका नागरिकलाई केही भएको छैन, उनीहरु सुरक्षित छन् भनेर नेपाल सरकारलाई आश्वस्त पारेपनि आफन्तको मन न हो, त्यो मान्दैन।

त्यसमा पनि संक्रमण दिन का दिन तीव्र गतिमा फैलिइरहेको छ। मृत्यु दर क्षण क्षणमा बढिरहेको छ।  अनि सँगै विदेशी नागरिको मृत्यु क्रम पनि सुरु भइसकेको छ। केही दिनअघि कोरोना संक्रमणले उहानमै एकजना अमेरिकी र जापानी नागरिको मृत्यु भइसकेको खबर सेलाएको छैन।

कसरी व्यवस्थापन गर्ने?

– राज्यले ‘डिप्लोम्याटिक च्यानल’ आफ्ना नागरिक सुरक्षित ल्याउने व्यवस्था मिलाउने।
– ‘क्वारेन्टटाइन’का लागि नेपाल चिकित्सक संघजस्ता संघ संस्थाहरुसँग मिलेर प्रभावकारी ‘हेल्थ डेस्क’ बनाउने।
– आइसोलेसनका लागि भुकम्पपछि निर्माण भएका र, अझैं प्रयोगमा आइसकेका अस्थायी आवास, पर्यटक नभएर खालि भएका होटलहरु भाडमा लिएर व्यवस्थापन गर्ने।
– नियमित चेकजाँच तथा उपचारका लागि सरकारी ठूला अस्पतालहरु जस्तै, शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग, वीर, टिचिङ, पाटन तथा अन्य मेडिकल कलेजसँग पनि समन्वय गर्न सकिन्छ।

बिहिबार दिउँसो स्वास्थ्य मन्त्रालयको आँगनमा एकहुल मानिस भेला भए। केही बेर नाराबाजी पनि गरे। स्वास्थ्य राज्य मन्त्रीलाई पनि भेटे।
अनि सोधे ‘हाम्रा छोराछोरी कति दिन चीनमै सडाएर राख्नुहुन्छ?’

स्वास्थ्य राज्य मन्त्री नवराज रावतले केही जवाफ दिन सकेनन्। बरु भने ‘परराष्ट्र मन्त्रालयमा जानुस्।’ चीनमा उहानमा फैलिइरहेको कोरोना भाइरसका कारण त्यहाँ नेपाली पनि थुनिएका छन्। सरकारले उनीहरुलाई फर्काउने तयारी त गरेको छ तर, कहिले फर्काउने भन्नेबारेमा केही भन्न सकेको छैन।

सरकारले नै अलमल्याएपछि चीनमा रहेका नेपाली विद्यार्थीका अभिभावक बिहीबार स्वास्थ्य मन्त्रालय पुगेका थिए। मन्त्रालयमा पुगेका उनीहरुले केही बेर नाराबाजीसमेत गरेका थिए। उनीहरुले राज्यमन्त्रीलाई ज्ञापनपत्र पनि बुझाए।

पाटनकी सोमिला कक्षपतिकी बहिनी सलिना कक्षपति उहान विश्वविद्यालयमा एमबिबिएस पढिरहेकी छिन्। ‘घरमा बुबा–आमा बहिनीको पिरले खाना नखाई, नसुति बस्नु भएको छ, तर सरकारले किन आलटाल गरिरहेको छ?’ उनले भनिन् ‘त्यहाँ बहिनीले खाना खानै पाएनौं भनेर फोन गरिहन्छे, सरकार ल्याउँछौं ल्याउँछौं मात्रै भन्ने किन कुरा लुकाइरहेको?’

‘अहिले सम्म भाइरसबाट जोगिएर बसेका , तर कुन बेला के हुन्छ थाहा छैन’, एक बृद्ध आमाले छोरोको भनाई उद्धृत गर्दै भनिन्,‘आमा अब कति समय सम्म हो यहीँ सडेर बस्नुपर्ने भयो।’छोराले आमा बुवालाई चीनमै घुम्न पनि बोलाएका थिए। कोरोनाको संक्रमण नभइदिएको भए सायद उनीहरु बुधबार नै चीन गइसकेका हुनेथिए। ‘तर अब त छोरो नै फर्किने हो कि होइन भन्ने भो’ उनले सुनाइन्।

स्वास्थ्य मन्त्रालयले केही गर्न नसक्ने भन्दै परराष्ट्र जान भनेको अभिभावकले बताए।  ‘सरकारको जिम्मेवार निकायले नै या जानुस् र उता जानुस् भनिरहेको छ’ एक अभिभावक सागर खड्काले भने ‘अब यस्तै ताल हो भने हमी प्रधानमन्त्री निवासमै धर्ना बस्छौं।’

देश र बाँकी दुनियाँलाई घातक कोरोना भाइरसले सतर्क बनाइरहँदा बाँकेमा भने सावधानी तथा पूर्वसतर्कतालाई गम्भीर रूपमा लिइएको छैन। विश्व स्वास्थ्य संगठनले विश्वव्यापी स्वास्थ्य संकटकाल घोषणा गरेको कोरोना भाइरसको सम्भावित जोखिमप्रति बाँके जिल्ला उदासिन देखिएको छ।

भारतसँगको खुला सिमाना र त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलसँग हवाई सेवाले जोडिएको बाँकेमा कोरोना संक्रमितको आवत–जावत हुन सक्ने भएकाले संक्रमणको जोखिमप्रति वेलैमा सचेतता अपनाउनुपर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन्। तर, अहिलेसम्म भाइरसको सम्भावित जोखिम रोक्न जिल्लामा विशेष व्यवस्था नभएको बाँके प्रशासनले जनाएको छ।

बाँकेका प्रमुख जिल्ला अधिकारी कुमारबहादुुर खड्काले सीमानाकामा आवतजावत गर्ने मानिसमा कुनै शंकास्पद लक्षण देखिए अस्पतालसम्म पुर्याउन सतर्कता अपनाइएको भए पनि कोरोनाकै लागि विशेष व्यवस्था नगरिएको बताए। ‘हामीले अहिले कोरोनाको संक्रमण भइहाल्ने आशंका गरेका छैनौँ। त्यसकारण विशेष व्यवस्था गर्नेभन्दा पनि सीमामा तैनाथ सुरक्षा निकायलाई सतर्क रहन भनेका छौँ,’ प्रमुख जिल्ला अधिकारी खड्काले भने।

नेपालगन्ज नगरपालिकाले पनि नेपाल-भारत सीमामा निगरानीका लागि दुई स्वास्थ्यकर्मी खटाएको छ। विशेषगरी, कोरोना भाइरस संक्रमणको लक्षण देखापरेका व्यक्तिमाथि निगरानीका लागि टोली खटाइएको हो।

जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय बाँकेका प्रमुख धीरजंग शाहले कोरोनाको विषयमा माथिबाट कुनै निर्देशन नआएको बताए। ‘यसबारे केही निर्देशन आएको छैन,’ शाहले भने, ‘हामीले पनि जिल्लामा कुनै कार्यक्रम तय गरिसकेका छैनौँ।’ उनले बाँकेका संक्रमण भित्रिन सक्ने नाकाहरूमा पोस्ट बनाउनुपर्ने आवश्यकता औँल्याए।

जनस्वास्थ्य अधिकृत अंगदबहादुर शाहीले कोरोनाको विषयमा इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाबाट सचेतनामूलक सन्देशहरू भने पाएको जानकारी दिए। ‘अहिले माथिबाट केही सन्देशमूलक सामग्री प्राप्त भएको छ। अब केही दिनमा के गर्ने भन्ने निर्देशन आएमा हामीले त्यहीअनुसार गर्नेछौं,’ शाहीले भने।

बाँकेमा संक्रमणको जोखिम छैन भनेर आवश्यक सतर्कतालाई नजरन्दाज गर्न नहुने चिकित्सकहरू बताउँछन्। भारतसँगको नाका रूपैडिहाबाट पनि संक्रमित भित्रिने सम्भावना रहेकाले विशेष सतर्कता अपनाउनु आवश्यक रहेको उनीहरूको सुझाब छ। सीमामा स्वास्थ्यकर्मीसहितको हेल्थ डेस्क राखिएमा त्यसले शंकास्पद संक्रमितको पहिचान गरी उपचारमा लैजान सजिलो हुने चिकित्सकको भनाइ छ। सरकारीतवरबाट मात्रै नभई सर्वसाधारणले पनि सतर्कता अपनाउनु आवश्यक छ।

कोरोनाका सम्भावित लक्षण देखिएमा हेलचेक्य्राइँ नगर्न जिल्ला जनस्वास्थ्य प्रमुख शाहले आग्रह गरेका छन्। कोरोना प्रभावित देशबाट आएका व्यक्तिमा १००.४ डिग्री फरेनहाइटभन्दा माथि ज्वरो आएमा श्वास-प्रश्वासमा अत्यधिक समस्या देखिएमा र रुघाखोकीका जस्तै लक्षण देखिएमा कोरोनाको संक्रमण भएको शंका गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ। यस्ता लक्षण देखिएमा स्वास्थ्यसंस्थामा सम्पर्क गर्न उनले आग्रह गरे।

यो भाइरसको संक्रमणबाट बच्न नियमित साबुनपानीले हात धुने, खोक्दा वा हाच्छ्यूँ गर्दा नाकमुख छोप्ने, फ्लुको जस्तो लक्षण देखिएका जोकोहीबाट टाढा रहने, जंगली तथा घरेलु पशुपक्षीसँग असुरक्षित सम्पर्कबाट बच्ने, मासुजन्य खाद्यपदार्थ राम्ररी पकाएर मात्र खानेजस्ता व्यवहार अपनाउन पनि उनको सुझाव छ।

सरकारले चीनबाट फैलिएको नोवेल कोरोना भाइरस प्रकोपको नेपालमा जोखिम नरहेको स्पष्ट पारेको छ। संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री योगेशकुमार भट्टराईले कोरोना भाइरसको नेपालमा उच्च जोखिम नरहेको तर उच्च सतर्कता अपनाउन सरकारले सबै संयन्त्रको प्रभावकारी परिचालन गरेको बताएका छन्।

विश्वव्यापी बन्दै गएको कोरोना भाइरसबाट चीनमा मृत्यु हुनेको संख्या ४२६ पुगेको छ। चीनबाहेक फिलिपिन्समा भाइरसका कारण एकजनाले ज्यान गुमाएका छन्। चिनियाँ स्वास्थ्य अधिकारीका अनुसार कोरोना भाइरसबाट संक्रमितको संख्या २० हजार ३ सय ८३ पुगेको छ। चीनको राष्ट्रिय स्वास्थ्य आयोगले दैनिक रूपमा यससम्बन्धी विवरण सार्वजनिक गर्ने गरेको छ।

चीनबाट सुरु भएर समग्र विश्वलाई नै चुनौती दिइरहेको नोबेल कोरोना भाइरस संक्रमण फैलिने क्रम जरी छ। चीनमा पछिल्लो २४ घण्टामा भाइरस संक्रमणबाट ५८ जनाले ज्यान गुमाएका छन्। योसँगै त्यहाँ भाइरसले ३ सय ६१ जनाको ज्यान लिइसकेको छ, जसमा ३ सय ५० जना हुबेई प्रान्तका छन्। चीनमा हालसम्म १७ हजार २ सय २२ संक्रमित भेटिएको अधिकारीले पुष्टि गरेका छन्।

गत डिसेम्बर अन्तिम सातादेखि हुबेई प्रान्तको उहान सहरबाट सुरु भएको भाइरस विश्वका करिब दुई दर्जन देशमा फैलिसकेको छ। चीनबाहेक फिलिपिन्समा एकजनाको संक्रमणबाट मृत्यु भएको छ। विश्वभर कम्तीमा १७ हजार ४ सय ५ जनामा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ। नेपालमा उहानबाट फर्किएका एक विद्यार्थीमा संक्रमण पुष्टि भएकोमा उनी उपचारपछि डिस्चार्ज भइसकेका छन्। छिमेकी भारतमा तीनजनामा संक्रमण पुष्टि भएको छ। तीनवटै केस केरल प्रान्तमा देखिएको हो। अमेरिकामा ११ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको छ।

अमेरिकाले दुःखमा साथ दिनुको साटो त्रासमात्र फैलाइरहेको छ : चीन
चीनले अप्ठ्यारो पर्दा सहयोग गर्नुको साटो अमेरिकाले भाइरसबारे त्रासमात्र फैलाइरहेको आरोप लगाएको छ। चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले सोमबार अमेरिकाले संकट घडीमा खासै सहयोग नगरी उल्टै त्रास फैलाइरहेको जनाएको हो। अमेरिकाले सबै चिनियाँ नागरिकको प्रवेशमा प्रतिबन्ध लगाएर असहयोग गरेको र रोगको भय बाँडिरहेको चीनको भनाइ छ।

चिनियाँ विदेश मन्त्रालयकी प्रवक्ता हुवा चुनिङले प्राणघातक भाइरससित लडिरहेको अवस्थामा अमेरिकाले खासै महत्त्वपूर्ण सहयोग नगरेको बताइन्। ‘अमेरिकाले केवल भाइरसको त्रासमात्र फैलाइरहेको छ,’ उनले नियमित पत्रकार सम्मेलनमा भनिन्, ‘उसले खासै महत्त्वपूर्ण सहयोग भने गरेको छैन।’

अमेरिकाले पछिल्लो समय चीन भ्रमण गरेका सबै व्यक्तिलाई अमेरिका प्रवेशमा रोक लगाएको छ। गत शुक्रबार स्वास्थ्य संकटकाल घोषणा गर्दै अमेरिकाले लगाएको प्रतिबन्ध विदेशी पर्यटकका लागि मात्र नभएर अमेरिकी नागरिकका लागि समेत लागू हुने बताइएको छ। चीन भएर आएका आफ्नै नागरिकलाई समेत देश प्रवेशमा रोक लगाउने अमेरिकी निर्णयसँगै भाइरसको भय थपिएको चीनसहित अन्य देश र आमजनको समेत बुझाइ छ।

चिनियाँ नागरिकमाथि प्रतिबन्ध लगाउनेमा अमेरिका एक्लो भने होइन। भाइरस संक्रमण २० भन्दा बढी देशमा फैलिएसँगै सबैले आफ्नो सीमानाकामा कडाइ गरेका छन्। त्यसमाथि पनि विश्वका सबैजसो देशमा देखिएका संक्रमित चीन भ्रमणबाटै फर्किएको पाइनुले पनि चिनियाँ नागरिकलाई वा चीन भ्रमण गरेर आएकालाई देशमा प्रवेश दिन सबै डराइरहेका छन्।

चीनबाहिर आइतबार भएको एकमात्र मृत्युमा पनि चीनबाट फर्किएकी चिनियाँ महिलाबाट संक्रमण आशंका गरिएको छ। संक्रमणबाट मृत्यु भएका ती चिनियाँ नागरिक भाइरस सुरु हुनु निकै अघिदेखि चीन नगएको तर भर्खरै चीन गएर आएकी साथीसित सँगै बस्दै आएको बताइएको छ। सबै घटना चीनसँग जोडिँदा नै अहिले समग्र विश्वले चिनियाँ नागरिक र चीन घुमेका पर्यटकमाथि निगरानी बढाएका छन्।

चीनले भाइरससित डटेर लडिरहेको छ। संक्रमितको उपचारकै लागि नाै दिनभित्र १ हजार बेडको अस्पताल तयार गरी १०औं दिन सोमबारदेखि सेवा सुरु गरिसकेको छ। चीनको यो कामले समग्र विश्व आश्चर्यचकित भएको छ र प्रशंसा गरिरहेको छ। तर, भाइरस माहामारी यति कडा छ कि १ करोड १० लाख जनसंख्याको उहान सहरलाई पूरै बन्द गरेर दिनरात नियन्त्रणमा खट्दा पनि संक्रमण तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । यद्यपि, चीनले आफू भाइरससित लड्न पूर्णतः सक्षम रहेको बताइरहेको छ, जुन उच्च प्रशंसायोग्य छ।

चीनको सुदृढ विश्वास, पर्याप्त साधनस्रोत परिचालन र दृढ इच्छाशक्तिले छिटै भाइरसमाथि नियन्त्रण पाउन सफलता मिल्ने आशा गर्न सकिन्छ। तर, विश्व स्वास्थ्य संगठनले भाइरसलाई लिएर वैश्विक आपतकाल घोषणा गरिसकेको र समग्र मानव जातिकै लागि भाइरस चुनौती बनिरहेको अवस्थामा सबै राष्ट्र मिलेर सामना गर्नुपर्नेमा अमेरिकाको व्यवहारबारे चीनको खुलासाले चिन्तित बनाएको छ।

हङकङका स्वास्थ्य कर्मचारी हडतालमा, चीनसितको सीमा बन्द गर्न माग
हङकङका अस्पतालमा कार्यरत हजारौं कर्मचारी सोमबार हडतालमा उत्रिएका छन्। कोरोना भाइरसको बढ्दो खतरालाई मध्यनजर गरी चीनसितको हङकङको सीमानाका बन्द गर्नुपर्ने उनीहरूको माग छ।

हङकङले चीन जाने रेल र डुंगामाथि पहिले नै रोक लागाइसकेको छ। तर, स्वास्थ्य कर्मचारीले सीमा पूर्णतः बन्द गर्नुपर्ने माग गरिरहेका छन्। हङकङका अधिकारीले पूर्णरूपमा सीमा बन्द गर्नु डब्लुएचओको निर्देशनविपरीत हुने बताउँदै आएका छन्।

हङकङमा १५ जनामा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ। चीनसितको आवतजावत नरोकिँदा भाइरसले महामारी रूप लिन सक्ने डर स्वास्थ्यकर्मीमा छ ।

कहाँ कति संक्रमित?
चीन १७,२२२
हालसम्म जापान २०
थाइल्यान्ड १९
सिंगापुर १८
हङकङ र दक्षिण कोरिया १५–१५
अस्ट्रेलिया १२
अमेरिका ११
जर्मनी र ताइवान १०–१०
मकाउ र मलेसिया ८–८
फ्रान्स र भियतनाम ६–६
युएई ५
क्यानडा ४
भारत ३
इटाली, फिलिपिन्स र बेलायत २–२
नेपाल, कम्बोडिया, स्पेन, फिनल्यान्ड, स्विडेन र श्रीलंका १–१

हुबेईबाट फर्काइने नेपाली विद्यार्थी राख्ने ठाउँ मंगलबार टुंगो लगाइने
सरकारले कोरोना भाइरसको केन्द्रविन्द‌ु हुबेई प्रान्तबाट फर्काइने नेपाली विद्यार्थीलाई राख्ने ठाउँ मंगलबारसम्म टुंगो लगाउने जनाएको छ। सोमबारको नियमित पत्रकार सम्मेलनमा स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले राख्ने ठाउँबारे अझै छलफल भइरहेको जानकारी दियो।

आइतबार १ सय ८० नेपाली विद्यार्थीले नेपाल फर्किन फारम भरेका थिए। हुबेईमा फसेका नेपालीलाई स्वदेश फर्किन इच्छुक भए फारम भर्न चीनस्थित नेपाली दूतावासले आइतबार ९ बजेसम्मको समय दिएको थियो।

बन्द गरिएको हुबेई प्रान्तमा रहेका नेपालीका लागि मात्र फारम भर्न भनिए पनि अन्य प्रान्तकाले समेत भरेका थिए। फारम रुजु क्रममा हुबेईमा रहेका १ सय ८८ मध्ये १ सय ८० विद्यार्थी फर्किन इच्छुक देखिएको दूतावासले जनाएको छ।

नेपाल फर्किन चाहनेसित सरकारले फारम त भरायो, तर मापदण्डअनुसार ल्याएर राख्ने ठाउँ तय भएको छैन। राख्ने स्थान, उपचार गराउने स्थान र जनशक्तिको विश्वासिलो आधार नभई चीनले कुनै पनि देशका नागरिकलाई पठाउन मिल्दैन। भाइरसको उपचारसम्बन्धी मापदण्ड पूरा नगरी ल्याउने मात्र भनिँदा फर्किन चाहने नेपालीको प्रतीक्षा लम्बिएको हो। यसअघि अमेरिका, भारतलगायतले आफ्ना नागरिक फिर्ता लगिसकेका छन्।

मंगलबार राख्ने ठाउँ टुंगो लागे एयरलिफ्टिङ गरेर नेपाल ल्याउने प्रक्रिया बढ्ने छ। उनीहरूलाई नेपाल ल्याएपछि १४ दिनसम्म ‘क्वारेन्टाइन’ मा राख्नुपर्ने हुन्छ। यदि संक्रमण देखिए आइसोलेसन वार्डमा राखेर उपचार गराउनुपर्छ। यसका लागि सरकारले केही अस्पतालमा आइसोलेसन वार्ड स्थापना गरिसकेको छ।

नेपालमा गैरसैनिकका लागि क्वारेन्टाइनमा राखिएको यो पहिलो घटना हुनेछ। यसअघि इबोला प्रकोपका बेला नेपाली सेनालाई प्रभावित क्षेत्रबाट झिकाई क्वारेन्टाइनमा राखिएको थियो।

विश्व स्वास्थ्यका लागि चुनौती बनिरहेको कोरोना भाइरसबाट देशलाई बचाउन नेपाल सरकार र सातवटै प्रदेश सरकारले सावधानी र उपचारका लागि पूर्वतयारी गरेका छन् । सीमानाका र विमानस्थलमा उच्च सतर्कता अपनाइएको छ भने संक्रमणको जोखिमलाई मध्यनजर गरी उपचारका लागि विभिन्न अस्पतालमा आइसोलेसन वार्ड तयार गरिएका छन् । सावधानीका उपायहरू अवलम्बन गर्न केन्द्र र प्रदेश सरकारहरूले आमजनमा आह्वान गरेका छन् । यद्यपि, रोगको गम्भीरता र जोखिमअनुसार सरकारहरूको तयारी सन्तोषजनक भने पाइएको छैन ।

भाइरस संक्रमणले चीनमा ३६२ र फिलिपिन्समा १ जनाको मृत्यु पुष्टि भएको छ भने करिब १७ हजार ५ सय संक्रमित भइसकेका छन् । विश्वका करिब २ दर्जन देशमा संक्रमण फैलिसकेको छ भने विश्व स्वास्थ्य संगठनले वैश्विक जनस्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गरिसकेको छ । चीनमा दिनहुँ ४०–५० जनाले ज्यान गुमाइरहेका छन् । नेपालमा उहानबाट फर्केका विद्यार्थीमा संक्रमण पुष्टि भएकोमा अरू केस भने हालसम्म देखिएको छैन ।

दिनहुँ ठूलो संख्यामा आवत–जावत हुने छिमेकी देशलाई भाइरसले आक्रान्त बनाइरहँदा नेपाल सरकार र प्रदेश सरकारहरूले कोरोनासित लड्न देशमा कस्तो तयारी गरेका छन् त ?

केन्द्र सरकार
– २०७६ माघ १८ गते कोरोना भाइरससम्बन्धी प्राविधिक समितिले नेसनल क्यापासिटिज रिभ्यु टुल्स फर अ नोवेल कोरोना भाइरस (एलसिओभी) को मूल्यांकनअनुरूप समितिका सदस्यहरूका बीचमा कार्य विभाजन ।
– नोबेल कोरोना भाइरसबाट हुन सक्ने स्वास्थ्य आपत्काल तथा यसको जोखिम न्यूनीकरणका लागि मेडिकल डाक्टरसहितको टोली पोखरा, लुम्बिनी र चितवनमा खटाइएको ।
– स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको टोलीले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा रहेको हेल्थ डेस्कको अनुगमन
– चीनमा अध्ययनरत विद्यार्थीलाई नेपाल ल्याउने सन्दर्भमा अन्तरमन्त्रालय समन्वयमा आवश्यक तयारी भइरहेको ।
– कोरोनाभाइरस सम्बन्धित सूचनामूलक सामग्रीहरू मुख्य स्थानहरूमा वितरण गरिनुका साथै रेडियो तथा टेलिभजिनमार्फत सन्देशमूलक सूचनाहरू प्रसारण ।

प्रदेश सरकारहरूबाट 2019–ncov सम्बन्धी गरिएका तयारी तथा प्रतिकार्य
प्रदेश १
मुख्य स्थानहरूमा सन्देशमूलक सूचनाप्रवाह तथा चेतनाविस्तारको काम स्वास्थ्यकर्मीद्वारा भइरहेको ।
इलामको पशुपतिनगरमा हेल्थ डेस्क सञ्चालन ।

प्रदेश २
रेडियोमार्फत सन्देशमूलक सूचना प्रसारण ।
तीनवटा विमानस्थलमा हेल्थ डेस्क स्थापना गर्ने तयारी ।

बागमती प्रदेश
सबै अस्पताललाई सतर्क एवम् तयारी अवस्थामा रहन निर्देशन
2019–ncov  सम्बन्धी सूचनामूलक सामग्रीको वितरण ।
तातोपानी, केरुङ नाका र भक्तपुरमा हेल्थ डेस्क सञ्चालन ।
थर्मल स्क्यानर खरिद प्रक्रिया सुरु ।
विद्यालय नर्समार्फत विद्यालयमा सन्देशप्रवाह गरिएको ।

गण्डकी प्रदेश
विमानस्थलमा हेल्थ डेस्क सन्चालन ।
प्रादेशिक स्वास्थ्य निर्देशकको अध्यक्षतामा टास्क फोर्स कमिटी गठन ।
पोखरा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान, गण्डकी मेडिकल कलेज र मणिपाल शिक्षण अस्पतालमा आइसोलेसन वार्डको व्यवस्था ।

कर्णाली प्रदेश
टास्क फोर्स कमिटी गठन ।
नाकाहरूमा हेल्थ डेस्क स्थापना ।

सुदूरपश्चिम प्रदेश
सबै सरोकारवालालाई तयारी एवम् सतर्क अवस्थामा रहन निर्देशन ।
जिल्ला तथा स्थानीय तहसँगको समन्वयमा जनमानसमा सन्देशमूलक सूचनाप्रवाहका लागि समिति गठन ।

चीनले निकै तीव्र गतिमा तयार गरेको एउटा अस्पतालमा आजबाट सेवा सुरु हुँदैछ।

कोरोना भाइरसले महामारी रूप लिएपछि चीनले आठ दिनमै उहानमा त्यो अस्पताल बनाएको हो। यो अस्पताल पूरै सुविधासम्पन्न भएको चीनले जनाएको छ।

साउथ चाइना मर्निङ पोस्टले जनाएअनुसार यो अस्पतालमा १ हजार ४ सय विज्ञ स्वास्थ्यकर्मी परिचालन गरिएको छ। तीमध्ये धेरैजसो चिनियाँ सेनाबाट खटाइएको छ।

इबोलाको महामारी फैलिएक बेला पनि चीनले यस्तै अस्पताल बनाएको थियो।

यसअघि चीनले ४ सयभन्दा बढी सैन्य चिकित्सक उहान सहरमा खटाइसकेको थियो।

आइतबार नै चिकित्सकहरु बन्दोबस्तीका सामानहरुसहित अस्पताल पुगिसकेका छन्।

खासगरी कोरोना भाइरस संक्रिमतको उपचारका लागि बनाइएको यो अस्थायी अस्पतालमा एक हजार तयारी बेड छन्।

१३ सय बेडको अर्काे अस्पताल पनि निर्माणको क्रममा छ। यो अस्पताल पनि यसैसाता निर्माण भइसक्ने बताइएको छ।

चीनबाट फैलिएको कोरोना भाइरसका कारण अहिलेसम्म ३ सय ६१ जनाको मृत्यु भइसकेको छ। १७ हजार ३ सय ८८ मानिस यो भाइरसबाट संक्रमित भइसकेको चीनले पुष्टि गरेको छ।

नेपाल सरकारले चीनको हुबेईबाट नेपाली फर्काउने तयारी गरेको छ। तर, उनीहरुलाई नेपाल ल्याएर कहाँ र कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्नेबारे सरकार आफैँ स्पष्ट छैन।

कोरोना भाइरसग्रस्त हुबेई प्रान्तमा रहेका १८० नेपाली विद्यार्थीले स्वदेश फर्किन चीनस्थित नेपाली दूतावासमा फारम भरेका छन् । दूतावासले शनिबार बिहान ९ बजेसम्मको समय दिएर फर्कन चाहनेलाई फारम भर्न आह्वान गरेको थियो । फारम भर्नेमा सबैभन्दा बढी उहान सहरका ६३ जना छन् ।

दुई साताअघिदेखि नै उहानमा रहेका नेपाली विद्यार्थीले स्वदेश फर्काउन नेपाल सरकारसमक्ष माग गर्दै आएकोमा शनिबार दूतावासले फारम भर्न सूचना जारी गरेको थियो ।

बन्द गरिएको हुबेई प्रान्तमा रहेका नेपालीका लागि मात्र फारम भर्न भनिए पनि अन्य प्रान्तकाले समेत भरेका थिए । फारम रुजुका क्रममा हुबेईका १८० विद्यार्थी फर्किन इच्छुक देखिएको दूतावासले जनाएको छ ।

हुबेईमा कुल १८८ नेपाली सम्पर्कमा आएकोमा ८ जनाले भने फारम भरेका छैनन् । उनीहरू कुनै कम्पनीमा काम गरिरहेको र पासपोर्ट रोजगारदातासित भएकाले उनीहरूले फारम नभरेको हुन सक्ने दूतावासको बुझाइ छ । उनीहरूको स्वास्थ्योपचारको जिम्मा कम्पनीले नै लिएको बताइएको छ ।

यसअघि चीनबाट फर्किएका एकजना नेपालीलाई यो भाइरसको संक्रमण भएको पुष्टि भइसकेको छ।

कहाँ राख्ने?

नेपाल फर्किन चाहनेसित सरकारले फारम त भरायो, तर मापदण्डअनुसार ल्याएर राख्ने ठाउँको तय भएको छैन । राख्ने स्थान, उपचार गराउने स्थान र जनशक्तिको विश्वासिलो आधार नभई चीनले कुनै पनि देशका नागरिकलाई पठाउन मिल्दैन । भाइरसको उपचारसम्बन्धी मापदण्ड पूरा नगरी ल्याउने मात्र भनिँदा फारम भरेकाले अझै केही दिन कुर्नुपर्ने देखिएको छ ।

फर्किएकाहरु सीधै घरपरिवारमा जान मिल्दैन। उनीहरुलाई दुई साता निरन्तर स्वास्थ्य परीक्षण र चिकित्सकको निगरानीमा राख्नुपर्ने हुन्छ।

एक व्यक्तिबाट चाँडै नै अर्काे व्यक्तिमा सरिहाल्ने यो भाइरसका कारण उनीहरुलाई अस्पतालमा राख्न पनि निकै जोखिम हुन्छ।

‘हामीसँग जोखिमहरु छन्। चुनौती छन्। राम्रो पनि छ, नराम्रो पनि छ,’ आइतबार दिउँसो मन्त्रालयमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा प्रवक्ता महेन्द्र श्रेष्ठले भने, ‘तर, अहिलेसम्म हामीले उहाँहरुलाई राख्न अझै ठाउँ यकिन गरिसकेका छैनौँ।’

उनका अनुसार चीनबाट फर्काइएकालाई कहाँ राख्ने भनेर मन्त्रालयका कर्मचारीहरुले विभिन्न ठाउँ हेरिरहेका छन्।

‘अहिलेसम्म राख्ने ठाउँ निश्चित भइसकेको छैन, खोजिरहेका छौं। केही प्रस्ताव आएका छन्, त्यसमा निर्णय भएको छैन,’ उनले भने।

मन्त्रालयले विभिन्न सरकारी तालिम केन्द्रहरुमा उनीहरुलाई राख्न सकिन्छ कि भनेर अध्ययन गरिरहेको छ।

मन्त्रालयका अनुसार नेपालीलाई फर्काउन चीनस्थित नेपाली दूतावासले सबै व्यवस्था गरिसकेको छ। अहिले उहानमा नेपालीलगायत सबै नागरिकलाई निगरानीमा राखिएको प्रवक्ता श्रेष्ठले बताए।

‘अहिलेसम्म नेपालमा सर्वसाधारण मानिसको ‘क्वारेन्टाइन’ भएको छैन,’ उनले भने, ‘चीनमा सबैलाई बन्द गरिएको छ। बाहिर हिँडडुल गर्न दिइएको छैन। त्यहाँ नै क्वारेन्टाइनजस्तै छ।’

सरकारले अफ्रिकी देशमा इबोला भाइरस फैलिएका वेला नेपाली सेनाको क्वारेन्टाइन भने गरेको थियो।
‘त्यहीँ पनि परीक्षण गरिन्छ। शंकास्पदलाई चीन आफैँले पनि एयरपोर्टबाट पठाउँदैन। यहाँ हामीसँग पनि परीक्षण किट र सामग्री पनि छन्। नभए हामीले किन्न पनि सक्छौँ। सरकारले त्यसको तयारी गरिसकेको छ,’ उनले भने, ‘हामी यसमा निकै सचेत छौँ।’

चीनबाट फैलिइरहेको कोरोना भाइरसबाट फिलिपिन्समा पनि एकजनाको मृत्यु भएको छ।
कोरोना भाइरसका कारण चीनबाहिर संक्रमितको मृत्यु भएको यो पहिलो घटना हो।

योसँगै कोरोना भाइरसको संक्रमणले ३ सय ५ जनाको मृत्यु भएको छ भने चीनसहित विश्वका कैयौँ देशमा १४ हजार ४ सयभन्दा बढी मानिस संक्रमित भइसकेका छन्।

हुबेईबाहेक अन्य प्रान्तका नेपाली भने स्वास्थ्यपरीक्षण गराएर आफैँ नेपाल फर्किन सक्छन् । राजधानी बेइजिङबाट यसरी फर्किन खोजेका केही नेपाली विमानस्थलमा रोकिएका छन् । स्वास्थ्यजाँच (स्क्रिनिङ) का क्रममा ज्वरो देखिएपछि उनीहरूलाई रोकिएको हो । यद्यपि, अर्को दिन पुनः स्वास्थ्यपरीक्षणका क्रममा समस्या नदेखिएमा उनीहरूलाई आउन दिइएको छ ।

चितवनमा कोरोना भाइरसबाट बच्न उच्च सतर्कता अपनाइने भएको छ । विश्वभर संक्रमण फैलिरहँदा भरतपुर अस्पतालले उच्च सतर्कता र उपचारका लागि पूर्वतयारी थालेको छ । अस्पतालले शंकास्पद बिरामीको उपचारका लागि छुट्टै कक्षको व्यवस्था गरेको जानकारी दिएको छ ।

केन्द्र सरकारको निर्देशनअनुसार दुईजना चिकित्सकलाई उपचारका लागि खटाइएको भरतपुर अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट श्रीराम तिवारीले विज्ञप्तिमार्फत जानकारी दिएका छन् ।  ‘कोरोना भाइरसको संक्रमण रोक्न र सम्भावित संक्रमणको व्यवस्थापनका लागि हामी सचेत छौँ,’ तिवारीले भनेका छन्, ‘अस्पतालमा शुक्रबार बसेको विशेषज्ञसहितको बैठकले उपचारका लागि दुईजना विशेषज्ञ चिकित्सकलाई खटाउने निर्णय गरेको छ ।’

अस्पतालको ए ब्लकको तेस्रो तलामा ५ बेडको आइसोलेसन वार्ड शुक्रबार नै स्थापना गरिसकेको छ ।

कोराना भाइरसका शंकास्पद बिरामीको चेकजाँचका लागि अस्पतालको मेडिसिन विभागमा कार्यरत कन्सल्टेन्ट फिजिसियनद्वय डा. प्रमोद पौडेल र डा. कल्याण सापकोटालाई फोकल पर्सन तोकिएको छ । कुनै बिरामीमा कोरोना भाइरस संक्रमणको आशंका लागेमा नमुना संकलन गरी राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला पठाउने निर्णय भएको मेसु तिवारीले जानकारी दिए ।

उपचारका लागि आउने बिरामी तथा अन्य सर्वसाधारणका लागि कोरोना भाइरससम्बन्धी चेतनामूलक सामग्री बनाई प्रकाशन तथा प्रसारण गर्ने तयारी गरेको उनले बताए । ‘संक्रमणबाट बच्न हामीले नियमित साबुनपानीले हात धुने, फ्लुजस्तो लक्ष्ण देखिएमा चिकित्सकसँग परामर्श लिने, जंगली तथा घरपालुवा पशुपक्षीसँग असुरक्षित सम्पर्कबाट टाढा रहने, खोक्दा र हाछ्यूँ गर्दा नाक र मुख छोप्ने गर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘यस्ता चेतनामूलक सामग्री अस्पतालमा आउने सर्वसाधारणलाई उपलब्ध गराउँछौँ ।’

अस्पतालले यहाँका चिकित्सक एवं स्वास्थ्यकर्मीलाई आगामी सोमबार रोगसम्बन्धी प्रशिक्षण दिने भएको छ । चिकित्सकलाई पनि भाइसरबाट बच्न हरसम्भव सुरक्षात्मक विधि उपलब्ध गराउन स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयसँग माग गरिएको तिवारीले बताए ।

डिसेम्बर अन्तिम सातादेखि चीनको उहानबाट देखापरेको नयाँ भाइरस अहिले विश्वका दुई दर्जन देशमा फैलिसकेको छ । नोवल कोरोना भाइरस नाम दिइएको यो भाइरसले चीनको हुबेई प्रान्तलाई नराम्ररी आक्रान्त बनाएको छ । संक्रमणका कारण चीनमा हालसम्म ३०४ जनाको मृत्यु पुष्टि भइसकेको छ भने चीनबाहिर पनि फिलिपिन्समा एक चिनियाँ नागरिकले ज्यान गुमाएका छन् । करिब १५ हजार मानिस संक्रमित भइसकेका छन् ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले ३१ जनवरीमा कोरोनालाई विश्व स्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गरिसकेको छ । नेपालमा हालसम्म एकजनामा मात्र संक्रमण पुष्टि भएको छ । उनी उहानबाट फर्किएका थिए र उपचारपछि डिस्चार्ज भइसकेका छन् । भाइरस संक्रमणको जोखिमलाई मध्यनजर गरी नेपाल सरकारले सीमानाकामा निगरानी बढाएको छ भने उपचारका लागि आवश्यक तयारीसमेत थालेको छ ।

चीनबाट फैलिइरहेको कोरोना भाइरसबाट फिलिपिन्समा पनि एकजनाको मृत्यु भएको छ।

कोरोना भाइरसका कारण चीन बाहिर संक्रमितको मृत्यु भएको यो पहिलो घटना हो।

चीनको उहानबाट गत जनवरी २१मा हङकङ हुँदै फर्किएका थिए। ४४ वर्षीय ती पुरुष ३८ वर्षीया एकजना चिनियाँ महिलासँगै थिए।

ती दुबैजना फिलिपिन्सको अस्पतालमा चिकित्सकले उपचार गरिरहेका थिए।

यो सँगै कोरोना भाइरसको संक्रमणले ३ सय ५ जनाको मृत्यु भएको छ भने चीन सहित विश्वका कयौं देशमा १४ हजार ४ सय भन्दा बढी मानिस संक्रमित भइसकेका छन्।

नेपाल र छिमेकी भारतमा पनि एक एक जना संक्रमित भेटिएको पुष्टि भएको छ।

भारत सरकारले कोरोना भाइरसले आक्रान्त चीनको उहान राज्यमा फसेका करिब ४ सय भारतीयलाई उद्धार गर्न विमान पठाएको छ । शुक्रबार चीन पठाइएको एयर इन्डियाको बोइङ ७४७ विमानले शनिबार उहानमा फसेका भारतीयलाई एयरलिफ्ट गर्ने बताइएको छ ।

एयर इन्डियाका प्रबन्ध निर्देशक अश्विनी लोहनीले विमान शनिबार राति २ बजे भारत फर्किने जानकारी दिए । उनका अनुसार फ्लाइटमा विमानमा ५ विशेषज्ञ चिकित्सकको टोलीसमेत हुनेछ । भारतमा र भारतबाहिर रहेका भारतीयमा पनि कोरोना भाइरस संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ ।

उद्धार गरिएका भारतीयलाई एक सातासम्म निगरानीमा राखिने भारत सरकारले जनाएको छ । उनीहरूलाई राख्न हरियाणाको मानेसरमा भारतीय सेनाले ३०० बेडको शिविर तयार गरेको छ । सुरुमा विमानस्थलमै सबैको विशेषज्ञ चिकित्सकमार्फत स्क्रिनिङ गरिने र शिविरमा लगिने बताइएको छ । चिकित्सक र स्वास्थ्यकर्मीको निगरानीमा एक साता राखेर संक्रमण नभएको पुष्टि भएपछि मात्र घर पठाइने अधिकारीहरूले बताएका छन् ।

यसअघि संयुक्तराज्य अमेरिकाले आफ्ना नागरिकलाई एयरलिफ्टिङमार्फत स्वदेश फर्काइसकेको छ । अन्य विकसित मुलुक पनि आफ्ना नागरिकलाई भाइरसप्रभावित क्षेत्रबाट उद्धार गर्ने क्रममा छन् ।

नेपाल सरकारले पनि उहानमा फसेका नेपालीको एयरलिफ्टिङमार्फत उद्धार गर्नुपर्ने आवाज उठिरहेको छ । उहानमा रहेका नेपालीले सरकारले विमानको व्यवस्था गरेमा आफूहरू भाडा तिरेर फर्किन तयार भएको बताउँदै आएका छन् । अघिल्लो सातादेखि नै उनीहरूले सरकारसित उद्धारको अपिल गरिरहेका छन् ।

उहानमा करिब सयजना नेपाली फसिरहेको सरकारले पुष्टि गरेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालय तथा चीनस्थित नेपाली दूतावासले ९६ जना नेपाली सम्पर्कमा रहेको बताएका छन् । उनीहरू विच्याट ग्रुप तथा अन्य सञ्चारमाध्यममार्फत नियमित सम्पर्कमा रहेको दूतावासको भनाइ छ । हालसम्म चीनमा कुनै नेपालीमा भाइरसको संक्रमण नभएको दूतावासले जानकारी दिएको छ ।

परराष्ट्र मन्त्रालयले चीनबाट नेपालीको उद्धारका लागि सरकार तयार रहेको बताउँदै आएको छ । आवश्यक सबैखाले सहयोगका लागि सरकार तयारी अवस्थामा रहेको मन्त्रालयले जनाएको छ । तर, आफ्ना नागरिकलाई प्रभावित क्षेत्रबाट स्वदेश फिर्ता ल्याउन ठोस पहल भने गरिएको छैन ।

‘ग्लोबल इमर्जेन्सी’ घोषणा, स्वास्थ्य सुविधा कम भएका मुलुकमा भाइरस फैलिने चिन्ता : डब्लुएचओ प्रमुख टोड्रोस

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले शुक्रबार कोरोना भाइरसको संक्रमणलाई लिएर विश्व जनस्वास्थ्य आपत्काल घोषणा गरेको छ । यद्यपि, डब्लुएचओले चीनको यात्रा र कुनै प्रकारको व्यापारिक गतिविधिमा भने रोक लगाएको छैन ।

यसअघि गत साता डब्लुएचओले कोरोना भाइरस चीनका लागि मात्र आपत्काल भएको तर बाँकी विश्वका लागि ‘इमर्जेन्जी’को आइनसकेको निष्कर्ष निकालेको थियो । एकपछि अर्को देशमा संक्रमण फैलिँदै गएपछि डब्लुएचओ ‘ग्लोबल इमर्जेन्सी’ घोषणाको निर्णयमा पुगेको हो ।

डब्लुएचओ प्रमुख टेड्रोस एडनोम गेब्रियेसिसले स्वास्थ्य सुविधा कम भएका मुलुकमा भाइरस फैलिने चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । ‘ग्लोबल इमर्जेन्सी’ घोषणापछि त्यस्ता देशमा भाइरस फैलनबाट रोक्न मद्दत पुग्ने विश्वास लिएको उनले बताए । चीनले भने आफू भाइरसविरुद्ध लड्न पूर्णतः सक्षम रहेको बताएको छ ।

चीनमा भाइरसको चरम भय, प्लास्टिकका कन्टेनर र हेल्मेट पहिरेका तस्बिर भाइरल

चीनमा भाइरसको भय अत्यधिक बढेको छ । तीव्र गतिमा फैलिरहेको भाइरसको संक्रमणबाट मुत्युको संख्या पनि त्यही रूपमा बढिरहेको छ । उहानलगायत प्रभावित सहरका मासिन सकेसम्म घरबाट निस्किएका छैनन् । अति आवश्यक परेको अवस्थामा निस्किएकालाई हेर्दा भाइरसको चरम त्रास देख्न सकिन्छ । उनीहरू भाइरसबाट बच्न हरसम्भव उपाय अपनाउँदै गरेका देखिन्छन् ।

मासिनहरू प्लास्टिकका कन्टेनरले समेत मुख तथा शरीर ढाकेर हिँडिरहेका देखिन्छन् । हेल्मेट लगाएर हिँड्ने पनि उत्तिकै छन् । बचाउका अनौठा उपायहरू अवलम्बन गरिरहेका मानिसको तस्बिर सामाजिक सञ्चालहरूमा भाइरल भइरहेका छन् । मास्कको प्रयोग नगर्ने मानिस भेटिन छाडेका छन् । उहानलाई सिल गरिएकाले कसैले पनि सहर छोड्न पाएका छैनन् ।

‘ग्लोबल इमर्जेन्सी’ले के हुन्छ ?
विश्व स्वास्थ्य आपत्काल घोषित भएसँगै कोरोना भाइरससित लड्न अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रयास तीव्र बनाइनेछ । भाइरस फैलिन नदिन डब्लुएचओले सबै देशसित समन्वय गरी आगामी रणनीतिमा काम गर्नेछ । सबै देश एक–अर्कासित समन्वय गरी रोगविरुद्धको अभियान तीव्र बनाउन लागिपर्नेछन् ।

योसमेत अहिलेसम्म ६ पटक ‘ग्लोबल पब्लिक हेल्थ इमर्जेन्सी’ घोषणा गरिएको छ । सन् २००९ मा पहिलोपटक ग्लोबल हेल्थ इमर्जेन्सी घोषणा गरिएको थियो । त्यतिवेला इन्फ्लुएन्जाको महामारी फैलिएको थियो ।

सन् २०१४ मा दुईपटक ग्लोबल हेल्थ इमर्जेन्सी घोषणा गरियो । त्यतिवेला कैयौँ देशमा पोलियोको पुनरुत्थान भएको थियो । पाकिस्तान, अफगानिस्तान, नाइजेरियालगायत देशमा पोलियो खतराको अवस्थामा देखिएको थियो । त्यसै वर्ष पश्चिमी अफ्रिकामा इबोलाको महामारी फैलिएपछि दोस्रोपटक ग्लोबल हेल्थ इमर्जेन्सी घोषणा गरियो ।

सन् २०१६ मा जिका भाइरसले महामारीको रूप लिएपछि ग्लोबल हेल्थ इमर्जेन्सी घोषणा गरिएको थियो । सन् २०१९ मा डेमोक्रेटिक रिपब्लिक अफ कंगोमा इबोलाले प्रकोपको रूप धारण गरेपछि ग्लोबल हेल्थ इमर्जेन्सी घोषणा गरियो ।

६ ‘ग्लोबल पब्लिक हेल्थ इमर्जेन्सी’
कहिले ?            किन ?
सन् २००९ – इन्फ्लुएन्जा एच१एन१को महामारी
सन् २०१४ – पोलियोको पुनरुत्थान
सन् २०१४ – पश्चिमी अफ्रिकामा इबोलाको महामारी
सन् २०१६ – जिका भाइरसको महामारी
सन् २०१९ – कंगोमा इबोलाको प्रकोप
सन् २०२० – चीनमा नेवेल कोरोना भाइरसको महामारी, नेपालसहित २० देशमा संक्रमण

नेपाल कोरोना भाइरसको उच्च जोखिमयुक्त देशमा नरहेको एक अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययनले देखाएको छ । बेलायतको युनिभर्सिटी अफ साउथयाम्प्टनले जारी गरेको उच्च जोखिम भएका ३० देशको सूचीमा नेपाल परेको छैन । यद्यपि, विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)ले चीनमा फैलिरहेको महामारी सम्पूर्ण विश्वकै लागि चुनौती भएकाले सबैले सावधानी अपनाउनुपर्ने बताइसकेको छ ।
साउथयाम्प्टन युनिभर्सिटीको वर्ल्डपप टिमले प्रभावित क्षेत्रबाट दोस्रो मुलुक जाने यात्रुका आधारमा कोरोना भाइरसको उच्च जोखिम रहेका देश तथा सहरहरूको सूची सार्वजनिक गरेको हो । अध्ययनमा विगत वर्षहरू उहानलगायत प्रभावित क्षेत्रमा भएका भ्रमण तथा हवाई यात्राको सूक्ष्म विश्लेषण गरिएको छ ।

अध्ययनअनुसार चीनपछि कोरोना भाइरसको उच्च जोखिम भएको देश थाइल्यान्ड हो । यहाँ भाइरसको जोखिम १५ प्रतिशत रहेको देखाइएको छ । उच्च जोखिमका सहरमध्ये थाइल्यान्डको ब्यांकक पहिलो नम्बरमा छ, जहाँ जोखिम प्रतिशत ७.८६ प्रतिशत छ ।

त्यसैगरी, दोस्रो जोखिम बढी भएको देशमा जापानलाई लिइएको छ । जापानमा कोरोना भाइरसको ११.५७ प्रतिशत जोखिम रहेको अध्ययनले देखाएको छ । दोस्रो जोखिमयुक्त सहरमा भने हङकङ रहेको छ, जहाँ जोखिम प्रतिशत ७.४१ रहेको देखाइएको छ ।

त्यसपछि हङकङ (७.४१%), ताइवान (७.२५%), दक्षिण कोरिया (६.९३%), संयुक्तराज्य अमेरिका (५.७२%) जोखिमयुक्त देशमा परेका छन् । सहरतर्फ ताइवानको ताइपेई (६.३४%), दक्षिण कोरियाको सोल (५.६१%), जापानको टोकियो (५.२८%), सिंगापुर (४.२०%) उच्च जोखिम क्षेत्रअन्तर्गत परेका छन् । थाइल्यान्डका ४ सहर उच्च जोखिमका सहरमा परेका छन् ।
छिमेकी मुलुक भारत पनि कोरोना भाइरसको उच्च जोखिम भएका ३० देशभित्र परेको छ । भारत (०.७९%)लाई २३औँ जोखिमपूर्ण देशमा राखिएको छ । ३.३७ प्रतिशत जोखिमका साथ अस्ट्रेलिया १०औँ स्थानमा छ । क्यानडा १६औँ र बेलायत १७औँ स्थानमा छन् । रुस र फ्रान्स पनि उच्च जोखिम भएका देशको २०औँ र २१औँ नम्बरमा परेका छन् । सर्क क्षेत्रका श्रीलंका र माल्दिभ्स २७औँ र २८औँ स्थानमा छन् । उच्च जोखयुक्त देशको ३० औँ स्थानमा म्यानमार (०.३२%) छ ।

डिसेम्बर अन्तिम सातादेखि चीनको उहानबाट सुरु भएको नयाँ भाइरसले चीनलाई आक्रान्त बनाइरहेको छ । मुख्यतः हुबेई प्रान्तअन्तर्गतको उहान राज्य नोवेल कोरोना भाइरसको चपेटामा आएको हो । करिब १ करोड १० लाख जनसंख्याको उहान सहर १ सातादेखि पूर्णतः ‘सिल’ गरिएको छ ।
हालसम्म भाइरसको संक्रमणबाट १ सय ७० जनाले ज्यान गुमाइसकेका छन् भने ७ हजार ७ सयभन्दा बढीमा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ । नेपालसहित विश्वका करिब डेढ दर्जन देशमा भाइरसको संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ । बिहीबार भारत र फिलिपिन्समा पनि संक्रमण पुष्टि भएको छ ।

उच्च जोखिमका ३० देश (चीनबाहेक)

देश र जोखिम प्रतिशत

१. थाइल्यान्ड १५.०३
२. जापान ११.५७
३. हङकङ ७.४१
४. ताइवान ७.२५
५. दक्षिण कोरिया ६.९३
६. संयुक्तराज्य अमेरिका ५.७२
७. मलेसिया ४.६९
८. सिंगापुर ४.२०
९. भियतनाम ३.४७
१०. अस्ट्रेलिया ३.३७
११. इन्डोनेसिया ३.०५
१२. कम्बोडिया १.९५
१३. मकाउ १.९३
१४. फिलिपिन्स १.८५
१५. जर्मनी १.७४
१६. क्यानडा १.५४
१७. संयुक्त अधिराज्य (बेलायत) १.४१
१८. युनाइटेड अरब इमिरेट्स १.२०
१९. इटली १.१३
२०. रसिया १.१२
२१. फ्रान्स १.०२
२२. न्युजिल्यान्ड ०.८९
२३. भारत ०.७९
२४. स्पेन ०.७८
२५. टर्की ०.४९
२६. इजिप्ट ०.४३
२७. श्रीलंका ०.४१
२८. माल्दिभ्स ०.३७
२९. नेदरल्यान्ड्स ०.३३
३०. म्यानमार ०.३२
अन्य ७.५९

उच्च जोखिमका ३० सहर (चीनबाहेक)

सहर र जोखिम प्रतिशत

१. ब्याङकक, थाइल्यान्ड ७.८६
२. हङकङ, हङकङ ७.४१
३. ताइपेई, ताइवान ६.३४
४. सोल, दक्षिण कोरिया ५.६१
५. टोकियो, जापान ५.२८
६. सिंगापुर, सिंगापुर ४.२०
७. फुकेट, थाइल्यान्ड ३.६५
८. ओसाका, जापान ३.२१
९. क्वालालम्पुर, मलेसिया २.८३
१०. मकाउ, मकाउ १.९३
११. डेनपसार बाली, इन्डोनेसिया १.६४
१२. सिड्नी, अस्ट्रेलिया १.५३
१३. सियाङ मे, थाइल्यान्ड १.१६
१४. मेलबर्न, अस्ट्रेलिया १.१४
१५. लस एन्जलस, संयुक्तराज्य अमेरिका १.१४
१६. न्युयोर्क, संयुक्तराज्य अमेरिका १.०८
१७. दुबई, युनाइटेड अरब इमिरेट्स १.०७
१८. नहा ट्राङ, भियतनाम १.०६
१९. लन्डन, संयुक्त अधिराज्य (बेलायत) १.०५
२०. हो ची मिन्ह सिटी, भियतनाम १.०५
२१. नागोया, जापान १.०४
२२. कोटा किनाबलु, मलेसिया ०.९६
२३. फ्नोम पेन्ह, कम्बोडिया ०.९४
२४. क्राबी, थाइल्यान्ड ०.९३
२५. मनिला, फिलिपिन्स ०.९०
२६. सिएम रिप, कम्बोडिया ०.९०
२७. पेरिस, फ्रान्स ०.८८
२८. जकार्ता, इन्डोनेसिया ०.८४
२९. काओहसियुङ, ताइवान ०.८०
३०. फ्य्रांक फर्ट, जर्मनी ०.७६
अन्य ३०.७७

चीनमा फैलिइरहेको कोरोना भाइरसका कारण १ सय ७० जनाले अकालमा ज्यान गुमाइसकेको छ।

ताजा तथ्यांकअनुसार अहिले संसारभरका करिब ८ हजार मानिस यो भाइरसबाट संक्रमित भइसकेको पुष्टि भएको छ।

यसबीच विश्व स्वास्थ्य संगठनका प्रमुख टेड्रोस अदनोम घेब्रेयससले हालैमात्र चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङसँग भेट गरेका थिए।

उनीसहित संगठनको एउटा टोलीले चीनमै पुगेर कोरोना भाइरसको संक्रमण र यसलाई रोक्न चीनले गरिरहेको प्रयास बुझेको थियो।

संगठनको मुख्यालय जेनेभामा आयोजित एउटा पत्रकार सम्मेलनमा उनले कोरोना भाइरसविरुद्ध लडाइँमा चीनले गरेको प्रयासको प्रशंसा गरेका थिए। र, उनले भनेका थिए– ‘यो लडाइँमा चीन सफल हुनेछ।’

चिनियाँ राष्ट्रपति सीले भनेका थिए– ‘चिनियाँ जनता अहिले एउटा धेरै गम्भीर महामारीविरुद्ध लडाइँमा छन्। जनताको स्वास्थ्य र सुरक्षा नै अहिले हाम्रो पहिलो काम भएको छ।’

चीनको मात्रै नभएर यो लडाइँ अहिले विश्वकै लागि चुनौती भइसकेको उनको भनाइ थियो।

त्यसैले पनि कोरोनासम्बन्धी कुनै पनि जानकारी निकै स्पष्ट र पारदर्शी रूपले दिइरहेको सीले बताए।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका प्रमुखसँगको भेटमा उनले भने, ‘यो महामारी एक शैतान हो। यसलाई हामी लुक्न दिँदैनौं।’

संगठनले कोरोना भाइरस संक्रमणसँग पूरै विश्व नै सावधान हुनुपर्ने जनाएको छ।

संगठनले आज उसको बैठक पनि डाकेको छ। बैठकले यो भाइरस संक्रमणलाई विश्वमा आपतकाल घोषणा गर्ने या नगर्नेबारेमा निर्णय लिने जनाइएको छ।

चीनको अर्काे प्रान्त तिब्बतमा पनि एकजनालाई कोरोना भाइरस संक्रमण पुष्टि भइसकेपछि अब सबै ३१ प्रान्तमा यो फैलिइसकेको छ।
चीनबाहेक विश्वका १६ देशमा कोरोना भाइरस फैलिइसकेको छ। नेपालमा पनि एकजनामा कोरोना भाइरस संक्रमण पुष्टि भएको छ।

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले पनि कोरोनाविरुद्ध एकबद्ध भएर लड्न विश्व समुदायलाई आग्रह गरेका छन्।

‘हामी निरन्तर चीनसँगै छौं। हामी कोरोनाविरुद्ध चीनको लडाइँमा साथ दिन तयार छौं,’ ट्रम्पले भने, ‘हामीसँग विश्वमै कहलिएका कयौं विशेषज्ञ उपलब्ध छन् र ती चाबिसै घन्टा खटिन तत्पर छन्।’

ट्रम्पले कोरोना भाइरस संक्रमण सम्बोधनका लागि एउटा कार्यदल पनि घोषणा गरेका छन्।

स्वास्थ्य तथा मानव सेवाका सचिव एलेक्स अजरले नेतृत्व गरेको उक्त कार्यदललमा राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार रोबर्ट ओ बेरियनलगायत छन्।

कार्यदललले कोरोना भाइरसबारे दिनहुँजसो राष्ट्रपति ट्रम्पलाई ब्रिफिङ गर्नेछ।

चीनमा महामारीको रूप लिइरहेकोे कोरोना भाइरसले नेपालीमा अत्यास निम्त्याएको छ । स्वदेशमै भाइरस परीक्षण सुरु गरिएपछि यतिवेला सामान्य रुघाखोकी लाग्नेबित्तिकै कोरोना परीक्षणका लागि टेकुस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला पुग्ने लहर चलेको छ । बिरामी स्वयम् मात्र नभएर अस्पतालहरू पनि रुघाखोकीको लक्षण भएकामा एकपटक परीक्षण गराएर हेर्न चाहिरहेका छन् । यसले प्रयोगशालामा सेवाग्राहीको अत्यधिक चाप परेको छ ।

बुधबार स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले पत्रकारसम्मेलन गर्दै स्याटेलाइट अस्पतालबाट रुघाखोकीका बिरामीलाई नमुना परीक्षणका लागि प्रयोगशालामा रेफर गरिएको जानकारी दियो । मन्त्रालयले सामान्य रुघाखोकीमै भाइरस परीक्षण आवश्यक नभएको जनाएको छ ।  ‘सामान्य रुघाखोकीमा जाँच गराउनुपर्छ भन्ने छैन,’ मन्त्रालयका प्रवक्ता महेन्द्र श्रेष्ठले भने, ‘कोरोना भाइरस परीक्षण गर्ने मापदण्डको परिधिमा रहेर मात्र जाँच हुन्छ ।’

चीन पुगेर आएका सबैजसो व्यक्ति यतिवेला कोरोना परीक्षणका लागि प्रयोगशाला पुगेको प्रवक्ता श्रेष्ठले बताए । ‘३ साताअघि नै चीनबाट फर्किएका व्यक्ति पनि नमुना परीक्षण गराउन पुगेका छन् जब कि १५ दिनभित्रै कोरोनाको लक्षण देखापरिसक्छ,’ उनले भने ।

प्रयोगशालामा धेरै केस परीक्षणका लागि आएकोमा शंका लागेका २ वटा केसको भोलि परीक्षण गरिने श्रेष्ठले जानकारी दिए । प्रयोगशालाले सोमबारदेखि भाइरस परीक्षण सुरु गरेको थियो । हालसम्म शंकास्पद ३ वटा नमुना परीक्षण गरिएकोमा सबै रिपोर्ट ‘नेगेटिभ’ आएको प्रयोगशालाले जानकारी दिएको छ ।
भाइरस संक्रमित बिरामी आएको खण्डमा सरकारले ५ वटा हब अस्पताल र १५ वटा स्याटेलाइट अस्पताललाई तयारी अवस्थामा राखिएको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

चीनसहित १४ राष्ट्रमा कोरोना भाइरसको संक्रमण देखिएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)को तथ्यांकअनुसार भाइरसबाट हालसम्म १ सय ४ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने ४ हजार ५ सय ९३ जना संक्रमित भएका छन् ।

रसुवागढी नाका १५ दिन बन्द
कोरोना भाइरस भित्रिने जोखिमलाई मध्यनजर गर्दै रसुवागढी नाका १५ दिनका लागि बन्द गरिएको छ । नेपाल र चीनबीच सवारीसाधन र मानिसको आवत–जावतमा रोक लगाइएको छ ।

दुवै देशका प्रहरी र अध्यागमन कार्यालयका प्रतिनिधिको रसुवागढीमा मंगलबार बसेको बैठकले बुधबारदेखि १५ दिन नाका बन्द गर्ने निर्णय गरेको हो । रसुवागढीमा शनिबारबाट हेल्थ डेस्क सञ्चालनमा ल्याइए पनि प्रभावकारी नभएपछि कोरोना भित्रिने आशंका बढेको थियो । हेल्थ डेस्कमा ब्लड प्रेसर जाँच गर्ने मेसिनसमेत नहुँदा सर्वसाधारणमा भाइरसप्रतिको भय बढेसँगै नाका बन्द गरिएको बताइएको छ ।

नआत्तिन तर सचेत हुन चिकित्सकको सुझाब
भाइरसको संक्रमणबाट बच्ने सर्वोत्तम उपाय नै सचेत रहनु भएको चिकित्सकहरू बताउँछन् । भाइरससित डराउन वा आत्तिन नहुने सरुवारोग विशेषज्ञ डा. अनुप बास्तोला बताउँछन् । तर, सचेतता भने अपनाउन उनको सुझाब छ । ‘भाइरससित आत्तिने होइन, सचेतता अपनाउनुपर्छ,’ डा. बास्तोला भन्छन्, ‘केही खास आनीबानीमा सुधार ल्याई बचावटका उपायहरू अवलम्बन गरेमा भाइरससित डराउनुपर्दैन ।’

नेपालमा चीनको उहान गएर आएका एक व्यक्तिमा मात्र संक्रमण देखिएको र उनमा पनि सबै लक्षण हराएर अस्पतालबाट डिस्चार्ज भइसकेको अवस्थामा सामान्य रुघाखोकीमै अत्यास मान्नुनपर्ने चिकित्सकहरूको भनाइ छ । मन्त्रालयले पनि चिकित्सकले शंकास्पद मानेका व्यक्तिको मात्र परीक्षण आवश्यक भएको बताएको छ । नेपालमा मात्र नभई चीनबाहेकका सबै देशमा देखिएको संक्रमण चीन गएर आएका व्यक्तिमा मात्र पाइनुले कोरोना संक्रमणको हालको अवस्था बाँकी विश्वलाई नभएर चीनका लागि मात्र स्वास्थ्य आपत्कालका रूपमा रहेको डब्लुएचओले समेत ठहर गरिसकेको छ ।

भाइरसबाट बच्न :
– बिरामी तथा रुघाखोकी लागेका मानिसको सम्पर्कमा नआउने,
– मास्क लगाएर मात्र हिँड्ने,
– सकभर भिडभाडमा नजाने,
– साबुनपानीले बारम्बार हात धुने, साबुनपानी उपलब्ध नभएमा अल्कोहलयुक्त स्यानिटाइजरको प्रयोग गर्ने,
– जीवित वा मृत जनावर तथा खासगरी नपकाएको मासुको सम्पर्कबाट टाढा रहने,
– अण्डालगायत पशुजन्य पदार्थको राम्ररी पकाएर मात्र सेवन गर्ने,
– संक्रमित क्षेत्रको सकेसम्म भ्रमण नगर्ने,
– रुघाखोकी र ज्वरोको लक्षण देखिएमा तुरुन्त नजिकको स्वास्थ्यसंस्थामा जाने,

चीनको उहान सहरमा फैलिएको नेबेल कोरोना भाइरसबाट संक्रमित १०६ जनाको मृत्यु भएको छ।

दिनहुँ जसो नयाँ बिरामी र मृत्यु हुनेको संख्या बढिरहेको छ।

चीनको राष्ट्रिय स्वास्थ्य आयोगले मंगलबार बिहानसम्म मृत्यु हुनेको संख्या १ सय ६ जना पुगेको पुष्टि गरेको हो।

अहिलेसम्म चीनलगायत विभिन्न देशमा गरी ४ हजार ५ जनाभन्दा बढी मानिसमा यो भाइरसको संक्रमणको पुष्टि भइसकेको छ।

तीमध्ये नेपालमा एकजनालाई यो भाइरसको पुष्टि भएको छ।

अघिल्लो साता हुवेइ प्रान्तको उहान सहरबाट फर्किएका एक ५० वर्षीय चिनियाँको बेइजिङमा मृत्यु भएपछि यो भाइरसको पुष्टि भएको थियो।

चीनबाहेक अन्य देशमा भने यो भाइरसका कारण संक्रमितको मृत्यु पुष्टि भएको छैन।

चीनको उहान सहर पूरै सुनसान भएको छ। सरकारले त्यहाँबाट मानिसलाई बाहिर जान र सहर पस्नका लागि प्रतिवन्ध लगाएको छ।

उहान सहरमा सबै उडानहरु बन्द गरिएका छन्।

सडकमा गाडीहरु चलेका छैनन्।

मानिस पनि बाहिर निस्किएका छैनन्।

बेला बेलामा बज्ने एम्बुलेन्सका साइरनबाहेक सहर पूरै सुनसान छ।

उहान नजिकैको सामुद्रिक माछा बजार छ। त्यही बजारमा किनबेच गर्न राखिएका सामुद्रिक जीवबाट यो भाइरस मानिसमा सरेको हुनसक्ने आशंका गरिएको छ।

बेइजिङलगायत कयौं सहरमा सरकारले आगामी फेव्रुअरी १० सम्मका लागि मेडिकल क्षेत्रबाहेक अन्य सबैजसो कार्यालयहरु बन्द गर्न भनेको छ।

चीन सरकारले देशभरबाट करिब ६ हजार स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई उहान सहरमा पठाएको छ।

त्यहाँ अहिले ४ हजार स्वास्थ्यकर्मी खटिइरहेका छन्। थप १ हजार ८ सय स्वास्थ्यकर्मी मंगलबार साँझसम्म पुगिसक्ने चिनियाँ स्वास्थ्य आयोगले जनाएको छ।

सहरभरि दश हजार हस्पिटल बेड संक्रमितका लागि सुरक्षित गरिएको छ। भाइरस संक्रमितको उपचारका लागि सरकारले १ हजार र १८ सय बेडका अस्पताल एकसातामै बनाइसक्ने घोषणा गरिसकेको छ।

चीनबाट स्वदेश फर्किएकी ४८ वर्षीया नेपाली महिलामा कोरोना भाइरस आशंका गरिएको छ । उनी चीनमा आयोजित एक कार्यक्रममा सहभागी भएर फर्किएकी थिइन् ।

शनिबार केही लक्षणसहित टेकु अस्पताल पुगेकी उनको मंगलबार राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा नमुना परीक्षण गरिने अस्पतालका एक चिकित्सकले जानकारी दिए । प्रयोगशालाले सोमबार स्वदेशमै भाइरस परीक्षण सरु गरेको छ । सोमबार गरिएको दुई परीक्षणमा दुवै नतिजा ‘नेगेटिभ’ आएको छ ।

संक्रमण नदेखिपछि एक अमेरिकनसहित चीनलाई ट्रान्जिट बनाएर विदेशबाट फर्किएका २८ वर्षीय पुरुषलाई सोमबार नै डिस्चार्ज गरिएको अस्पतालले जनाएको छ । यसअघि चीनको उहानबाट फर्किएका ३३ वर्षीय एक नेपाली विद्यार्थीमा संक्रमण पुष्टि भएको थियो ।

पहिलो संक्रमण प्रमाणित भएका पुरुष परीक्षणको रिपोर्ट आउनुअघि नै डिस्चार्ज भइसकेका थिए । अहिले उनको अवस्था सामान्य रहेको तर टेकु अस्पतालको नियमित सम्पर्क र निगरानीमा रहेको चिकित्सकहरूले बताएका छन् ।

चीनमा फैलिरहेको कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट अहिलेसम्म ८० जनाको ज्यान गइसकेको छ । चीनबाहेक पनि फ्रान्स अस्ट्रेलिया, दक्षिण कोरिया, अमेरिका, भारत, हङकङ, नेपाललगायत १३ देशमा संक्रमित फेलापरिसकेका छन् । सबै संक्रमित चीनबाट फर्किएको पाइएको छ । डिसेम्बर अन्तमा देखिएको यो नयाँ भाइरसबाट चीनमा २ हजार ५ भन्दा बढी मानिस संक्रमित भइसकेको चिनियाँ अधिकारीहरूले जनाएका छन् । यद्यपि, यो संख्या अझै बढी रहेको दबी अन्तर्राष्ट्रिय विज्ञहरूको छ ।

नेपाल सरकारले विमानस्थललगायत सीमानाकाहरूमा उच्च सतर्कता अपनाइएको जानकारी दिएको छ । सरकार तथा विज्ञहरूले भाइरसबाट आत्तिनेभन्दा पनि सावधानी अपनाउन आमजनमा अपिल गरेका छन् ।

चीनको उहान सहरलाई निकै आतंकित बनाएको ‘कोरोना भाइरस’ को त्रास अहिले विश्वभर फैलिइरहेको छ।

दिनहुँ उहानमा यो भाइरसबाट संक्रमित भएर मृत्यु हुने मानिसको संख्या बढिरहेको छ।

आमचिकित्सा विज्ञानलाई नै चुनौती दिनेगरी एकाएक फैलिएको कोरोना भाइरसले संसारलाई त्रसित बनाइरहेको छ।

चीनबाट बाहिरिएका समाचारअनुसार अहिलेसम्म उहानमा ८० भन्दा बढी संक्रमितको मृत्यु भइसकेको छ।

२ हजार ८ सयभन्दा बढी मानिस उहानमै संक्रमित भइसकेको चीनका आधिकारिक समाचार एजेन्सीहरूले जनाएका छन्।
संक्रमित हुने र मृत्यु हुनेको संख्या सँगसँगैजसो बढिरहेको छ।

कसरी पत्ता लाग्यो?
अनुसन्धानको कुनै पनि निष्कर्षले यसको यकिन जवाफ दिन सकेको छैन।

सुरुमा उहान सहरबाट फर्किएका एकजना बिरामी परेका थिए। सुरुमा उनलाई निमोनियाको आशंका गरियो। निमोनियाकै उपचार भइरहेको थियो।

तर, उनलाई निको भएन। अन्त्यमा ५० वर्षीय उनको मृत्यु भयो। याे गत अघिल्लाे साेमबारकाे घटना थियाे।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले त्यसको नमुनाको प्रयोगशाला परीक्षण गरेपछि ‘कोरोना भाइरस’ भएको पुष्टि भयो।

संगठनले २०१९ डिसेम्बर ३१ मा यसको पुष्टि गरिसकेकाे थियो।

त्यो बेला धेरै मानिस संक्रमित भएर थला परिसकेका थिए।

२०२० मध्य जनवरीतिर त्यसबाट मानिस भकाभक बिरामी हुन थाले। मृत्यु हुनेको संख्या बढ्दै गयो।

निमोनियाले ग्रसित ती मानिस उहान नजिकैको एउटा सामुद्रिक बजारका थिए।

त्यहाँ समुद्रका जीव किनबेच हुने ‘माछा बजार’ छ।

वैज्ञानिकहरूले यो भाइरस त्यस्तै समुद्रका कुनै जीवबाट मानिसमा सरेको हुनसक्ने आशंका गरेका छन्।

किनकि, सन् २००० सुरुवाततिर चीनमै फैलिएको भाइरस ‘सार्स’ पनि एउटा जंगली बिरालोबाट मानिसमा सरेको पुष्टि भएको थियो।

त्यो भाइरसले चीनमा मात्रै करिब ८ सय मानिसको ज्यान लिएको थियो।

त्यस्तै लक्षणबाट संक्रमित पार्ने अर्काे भाइरस ‘मर्स’ २०१२ तिर मध्यपूर्वका देशमा फैलिएको थियो।

यो भाइरस पनि एउटा उँटबाट मानिसमा सरेको पुष्टि भयो।
कोरोना भाइरस के हो?
‘कोरोना’ ग्रिक शव्द ‘कोरोन’ (korone) को अपभ्रंश रूप हो। जसको अर्थ ताज वा मुकुट अर्थात्, ‘क्राउन’(crown) हुन्छ।

भाइरसको स्वरूपको आधारमा यसलाई यो नाम दिइएको हो।

‘कोरोना’ खासगरी जनावर, पंक्षी तथा जलीय जीवबाट मानिसमा सर्ने भाइरस समूह हो।

अहिले देखिएको यो भाइरस पनि यसै समूहको एक सदस्य हो।

योसहित अहिलेसम्म यस्ता सात भाइरस फेलापरिसकेका छन्।

यसलाई वैज्ञानिकहरूले ‘नोबेल कोरोना’ पनि भनेका छन्। यसको अर्थ ‘नयाँ भाइरस’ भन्ने पनि हुन्छ।

यसलाई ‘उहान कोरोना भाइरस’ पनि भनिएको छ। र, यसलाई ‘एनसिओभी’ भनेर पनि चिनाइएको छ।

यसको उपचार सम्भव छ?
यसको ठ्याक्कै मिल्ने औषधी वा भ्याक्सिन अझै पत्ता लागेको छैन।

केही दिनअघि चीनले आफ्ना वैज्ञानिक उक्त भाइरसविरुद्धको भ्याक्सिन पत्ता लगाउन निकै प्रयासरत रहेको बताएको थियो।

तर, अहिलेसम्म त्यसविरुद्धको कुनै औषधी पत्ता लागेको छैन।

निमोनिया तथा सामान्य रुघाखोकीजस्ता लक्षणले ग्रस्त बनाउने यो भाइरसले सुरुमा फोक्सोमा आक्रमण गर्छ, जसका कारण स्वासप्रश्वासमा निकै अफ्ठ्यारो हुन्छ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनको नयाँ रोग अनुसन्धान युनिटका डा. मारिया भ्यान केरखोभ भन्छिन्, ‘कोरोना भाइरसको ठ्याक्कै त्यस्तो कुनै उपचार छैन। तर, यसका लक्षणको भने केही हदसम्म उपचार गर्न सकिन्छ।’

डाक्टरहरूको सल्लाह छ– ‘सकेसम्म यसबाट आफैं बच्ने हो। जस्तो कि, राम्रोसँग हात धुने, जनावरहरूको संगत र सम्पर्कबाट टाढा रहने आदि।’

संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले कोरोनाभाइरसविरुद्ध उच्च सतर्कता अपनाउन १२ बुँदे निर्देशन जारी गरेको छ । विदेशी पर्यटक तथा विदेश गएर फर्किएका नेपालीले कोरोनाभाइरसको संक्रमण भित्र्याउन सक्ने जोखिमलाई मध्यनगर गर्दै मन्त्रालयले सतर्कताका लागि निर्देशन जारी गरेको हो । विशेषगरी, चीनबाट आउनेलाई लक्षित गरी मन्त्रालयले त्रिभुवन विमानस्थल र उत्तरी सीमानाकामा चनाखो रहन निर्देशन गरेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय हवाई प्रवेश विन्दुका रुपमा रहेको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा Dedicated Health Check Desk का लागि आवश्यक पर्याप्त स्थान उपलब्ध गराउने, समन्वय एवम् सहजीकरण गर्ने, नेपालमा स्थलमार्गबाट समेत पर्यटक प्रवेश गर्ने स्थानहरु खासगरी रसुवा, यारीनाकालगायत उत्तरी सीमानाकाहरु समेतमा उल्लेखित सतर्कता र पूर्वसावधानीहरु अपनाउन मन्त्रालयको निर्देशन छ ।

त्यसैगरी, विमानस्थलमा कार्यरत कर्मचारीहरुले कार्यस्थलमा मास्क, पन्जा र आवश्यकताअनुसारका अन्य स्वास्थ्य सावधानीका उपायहरु अवलम्बन गर्ने, चिनियाँ पर्यटकको बढी उपस्थिति हुने काठमाडौं, पोखरा, चितवन, लुम्बिनीजस्ता स्थानहरुमा विशेष पूर्वसावधानी अवलम्बन गर्ने–गराउने र पर्यटकलाई सेवा दिने निजी क्षेत्रका सबै संस्थाहरुले यस भाइरसबारे अवलम्बन गर्नुपर्ने सजगता एवम् पूर्वसावधानी सम्बन्धमा आफ्ना कर्मचारीलाई तत्काल सुसूचित गर्ने गराउनेलगायत निर्देशन मन्त्रालयले दिएको छ ।

चीनमा फैलिरहेको कोरोनाभाइरसका कारण ८० भन्दा बढी व्यक्तिको ज्यान गुमाइसकेका छन् भने २ हजार ५ भन्दा बढीमा संक्रमण पाइएको छ । नेपालसहित विश्वका एक दर्जनभन्दा बढी देशमा भाइरसको संक्रमण देखिएको छ ।

१२ बुँदे निर्देशन

१. मूलुकको अन्तर्राष्ट्रिय हवाई प्रवेश विन्दुको रुपमा रहेको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा Dedicated Health Check Desk का लागि आवश्यक पर्याप्त स्थान उपलब्ध गराउने, समन्वय एवम् सहजीकरण गर्ने ।

२. विशेषगरी छिमेकी मित्रराष्ट्र चीनबाट आएका पर्यटकमा यस भाइरसको संक्रमणको अनुमान गर्न सकिने कुनै पनि लक्षण देखिएमा होटेल, ट्राभलरट्रेकिङ एजेन्सीलगायत सरोकारवालाबाट यथाशङघ्र तोकिएको स्वास्थ्यसंस्थामा पुर्याउने व्यवस्था मिलाउने ।

३. नेपाल आउने हवाईजहाजहरु अवतरण गर्नुपूर्व यात्रुहरुलाई Dedicated Health Check Desk मा गई आधारभूत जाँच गराउन Announce गर्ने व्यवस्था तथा विश्व स्वास्थ्य संगठनले तोकिदिएको मापदण्डबमोजिम अवतरणको समयमा Aircraft Disinfection गर्ने व्यवस्था त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नागरिक उड्डयन कार्यालयले तत्काल मिलाउने ।

४. पर्यटकलाई सेवा दिने निजी क्षेत्रका सबै संस्थाले यस भाइरसबारे अवलम्बन गर्नुपर्ने सजगता एवम् पूर्वसावधानी सम्बन्धमा आफ्ना कर्मचारीलाई तत्काल सुसूचित गर्ने–गराउने ।

५. कुनै पनि स्वास्थ्यसम्बन्धी उल्लेखित भाइरसबाट आउन सक्ने समस्याका सम्बन्धमा स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले उपलब्ध गराएका सूचना एवम् गर्नुपर्ने आवश्यक सहयोगमा पूर्ण सक्रियताका साथ कार्य गर्ने–गराउने ।

६. नेपालमा स्थलमार्गबाट समेत पर्यटक प्रवेश गर्ने स्थानहरु खासगरी रसुवा, यारीनाकालगायत उत्तरी सीमानाकाहरु समेतमा उल्लेखित सतर्कता र पूर्वसावधानी अपनाउने ।

७. उल्लेखित भाइरसको सम्भावना भएका बिरामीलाई तत्काल क्ष्कयबितष्यल मा राख्नुपर्ने भएकाले यस सम्बन्धमा सबैले पूर्वसावधानी एवम् सजगताका साथ कार्य गर्ने–गराउने ।

८. विमानस्थलमा कार्यरत कर्मचारीहरुले कार्यस्थलमा मास्क, पन्जा र आवश्यकतानुसारका अन्य स्वास्थ्य सावधानीका उपायहरु अवलम्बन गर्ने ।

९. चिनियाँ पर्यटकको बढी उपस्थिति हुने जस्तै काठमाडौं, पोखरा, चितवन, लुम्बिनीजस्ता स्थानहरुमा यस सम्बन्धमा विशेष पूर्वसावधानी अवलम्बन गर्ने–गराउने ।

१०. कोरोनाभाइरसबाट बच्ने र बचाउने उपायका सम्बन्धमा जनचेतना वृद्धि गर्ने किसिमका क्रियाकलापहरु सबैले गर्ने–गराउने ।

११. मानिसहरुको धेरै आवत–जावत हुने धार्मिक, सांस्कृतिक स्थानहरुमा सचेतनामूलक प्रचार–प्रसार कार्य सञ्चालन गर्ने ।

१२. कोरोनाभाइरससम्बन्धी स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले तयार गरेका पोस्टर, पम्पलेट, सूचनामूलक अन्य प्रचार सामग्री पर्यटन विभाग र नेपाल पर्यटन बोर्डको समन्वयमा प्राप्त गरी प्रमुख होटेल तथा ट्राभलर ट्रेकिङ कम्पनीका कार्यस्थलमा पर्यटकले देख्ने गरी राख्ने व्यवस्था मिलाउने ।