सबै आमाबुबा आफ्ना बच्चाको पहिलो दाँतको पर्खाइमा हुन्छन् । बच्चाको पहिलो दाँत जन्मिएको ५ देखि ६ महिनामा उम्रिन्छ । बच्चाको दाँत उम्रिने समयमा मुख तथा शरीरमा केही परिवर्तन देखापर्छन् । यो बच्चा र अभिभावक दुवैका लागि पिडादायी समय हो । तसर्थ, अभिभावकले बच्चाको दाँत उम्रिने वेलाका समस्या र तिनको समाधानका उपायबारे जानकारी राख्नु अति आवश्यक छ ।

दाँत उम्रिनेक्रममा बच्चाको मुखमा देखिने समस्या–
१. जहाँबाट दाँत उम्रिन लागको हो, त्यहाँको गिजामा रातो दाग देखिनु वा सुन्निनु ।
२. गालामा रातो दाग देखिनु ।
३. गालाको छाला पूरै रातो हुनु ।
४. बच्चाले जतिखेर पनि औँलाहरू मुखमा राख्न खोजिरहनु ।

बच्चाको पूरै शरीरमा देखिने असर–
१. बच्चाले दिक्क मान्नु र रोइरहनु ।
२. बच्चाको र्याल चुहिराख्नु र थुक बढी आउनु ।
३. बच्चालाई निद्रा नलाग्नु र व्याकुल हुनु ।
४. बच्चाले कान चिलाउने
५ खोकी लाग्ने
६. ज्वरो आउने
७. झाडापखाला हुने
८. बान्ता हुने
९ .प्यास बढी लाग्ने

कुनै–कुनै वेला विशेष अवस्थामा–
– टिटानस
– मेनिनजाइटिस
– कोलेरा
– पक्षघात

कस्तोमा के गर्ने ?
– दाँत उम्रिँदाको अवस्थाको चिजवस्तुहरूले बच्चाहरूलाई टोक्नमा मद्दत गरेर आनन्द अनुभव गराउँछन् ।
– दाँत उम्रिँदाको अवस्थाको आहारमा कडा गुलियो नभएको गहुँको लेदो टोक्न दिन सकिन्छ ।
– आगोमा तताएको पाउरोटी, कडा चिसो फलफूल, जस्तै, स्याउ, केरा, गाँजर आदि टोक्न दिन सकिन्छ । तर, खान भने दिनुहुँदैन ।
– दाँत उम्रिँदाको अवस्थाका खेलौनाहरू बजारमा पाइन्छन् । जस्तै, तिथिङ, रिङ, तिथिङ किचस, तिथिङ ब्लोबर आदि । यस्ता खेलौनाहरू बच्चाले चपाउँदा दुखाइबाट छुटकारा पाउँछन् ।
– बच्चालाई शान्त गराउनका लागि पेसिफायरहरू बजारमा पाइन्छन् । कहिलेकाहीँ ल्वाङको तेलले पनि बच्चाको गिजाको दुखाइ कम गराउँछ ।
– फ्रिजमा राखेको चिसो फलफूल अथवा खानेकुरा पनि दिन सकिन्छ ।

प्रयोग गर्न सकिने सामयिक औषधि
– गसिरिन
– लिगनोकेन हाइड्रोक्लोराइड
– बेन्जाइल अल्कोहल
– कोलिन सेलिसाइलेट बेस्ड प्रोडक्ट
– गुलियोरहित पारासिटामोल इलिजिर बच्चामा दुखाइ कम गर्ने र ज्वरो आउन नदिने औषधि हो ।
उल्लेखित औषधि दन्तचिकित्सकको सल्लाह र स्वीकृति लिएर मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ । यी औषधिहरू अधिक मात्रमा प्रयोग गर्नुहुँदैन ।

अन्य पुराना घरेलु औषधि
– अकुप्रेसर
– अरोमा थेरापी
– मसाज
– होमियोपेथी

विशेष अवस्थामा दाँत उम्रिँदा सँगै जोडिएर आउने समस्या–
– दाँत उम्रिनुअघि गिजामा निलो डाम बस्नु ।
– दाँत आफ्नो निर्धारित समयभन्दा अगाडि देखिनु ।
– दाँत आफ्नो निर्धारित ठाउँभन्दा भिन्न ठाउँमा उम्रिनु ।
– बच्चा जन्मिँदै दाँत लिएर जन्मिनु ।

यी सबै बच्चामा हुने एउटा सामान्य अवस्था हुन् । बच्चाले यस्तो अवस्थामा जुन कुरा पनि मुखमा हाल्न खोज्ने अथवा टोक्न खोज्ने गर्छन् । त्यही भएर जथाभावी फोहोर कपडा तथा अन्य फोहोर कुराहरू मुखमा राख्न दिनुहुँदैन । यदि यो अवस्थालाई सम्बोधन गरिएन भने बच्चा र अभिभावकलाई नराम्रो अनुभव हुन जान्छ ।

अभिभावकको हेरचाह तथा सावधानी
– बच्चा जन्मिनुअगावै अभिभावकले दाँत उम्रिने अवस्थाबारे जानकारी पाउनुपर्छ ।
– घरका अन्य सदस्यलाई यसको जोखिमबारे जानकारी गराउनुपर्छ ।
– बच्चाको मुख तथा पूरै शरीर सफा राख्नुपर्छ ।
– बच्चाको गिजा हरेकपटक खाना खाएपछि भिजेको सफा कपासले सफा गरिदिनुपर्छ ।
– बच्चालाई पौष्टिक खानेकुराहरू खुवाउनुपर्छ ।

घरेलु उपाय
– बच्चालाई सफा औँलोमा भिजेको कपास राखी बिस्तारै मसाज गरिदिनुपर्छ ।