साना छोरीलाई छोडेर भूकम्पका घाइतेको सेवामा अहोरात्र खटियौँ

रौतहट जिल्लाको सन्तपुर गाउँमा मेरो जन्म भयो । ०४६ सालमा श्री जनजागृति माध्यमिक विद्यालयबाट एसएलसी परीक्षा उत्तीर्ण गरेँ ।
म स्कुल पढ्दादेखि नै परिवारको इच्छा मलाई नर्स बनाउने थियो । विशेषगरी मेरा बुबा मलाई नर्स बनेर बिरामीको सेवा गरेको देख्न चाहनुहुन्थ्यो । त्रिभुवन विश्वविद्यायको आइओएमअन्तर्गत वीरगन्ज नर्सिङ क्याम्पसबाट नर्सिङ अध्ययन सुरु गरेँ । त्यसवेला देशमा धेरै आन्दोलन भएका कारण ३ वर्षको कोषलाई पूरा गर्न ५ वर्ष लाग्यो ।

०५१ जेठमा परीक्षा सकियो । परीक्षापछि दुई दिन मात्र मैले घर बस्ने मौका पाएँ । असार १ गतेबाटै मैले नारायणी उपक्षेत्रीय अस्पातालमा अनमी पदमा नियुक्तिपत्र पाएँ । ३ महिना अनमीमा काम गरेपछि तेस्रो वर्षको परीक्षाफल निस्केलगत्तै प्रमाणपत्र पेस गरेपछि अस्पतालले मलाई स्टाफनर्समा नियुक्ति दियो । त्यतिवेला अनमीको तलब १ हजार ६ सयको हाराहारीमा थियो भने स्टाफनर्सको १ हजार ८ सय ५० थियो ।

त्यही वर्षको भदौमा स्टाफनर्सको लोकसेवा खुल्यो । मैले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय निर्देशनालयबाट लोकसेवा भरेँ । मंसिरमा परीक्षा भयो । केही समयका लागि मैले सिटिइभिटीअन्तर्गत जुम्लामा काम गरेँ । कर्णाली टेक्निकल स्कुलमा शिक्षकको अभाव रहेछ । टिक्निकल एसएलसीअन्तर्गतको कार्यक्रम थियो । मलाई अनमी र अहेवलाई पढाउन लगाइयो । यसक्रममा म करिब १ वर्ष जुम्ला बसेँ । मेरा लागि त्यतिवेला जुम्ला अनकन्टारजस्तो लाग्थ्यो । म तराईमा जन्मेको, हुर्केको मान्छे, एकैचोटि जुम्ला जानुपर्दा सुरुमा मन आत्तियो पनि । त्यसवेलाको क्षण मेरो मानस–पटलमा आज पनि याद आइरहन्छ । विवाह नभएकी केटी, परिवारले जान दिइरहनुभएको थिएन, जुम्ला हिउँ पर्ने विकट क्षेत्र भनेर ।

नर्सिङ काउन्सिलको तथ्यांकअनुसार नेपालमा ८६ हजारभन्दा बढी नर्सको उत्पादन भएको छ । नर्सको महत्व बढ्दै गएको पनि सबैलाई महसुुस भएको छ । नेपालमा नर्सको धेरै महत्व छ । तर, सरकारले हालसम्म पनि नर्सलाई रोजगारी दिन सकेको छैन ।

जुम्ला पुग्नै लाग्दा मभित्र अनेक कौतुहल छाएका थिए । जुम्लाको यात्रा नै मेरा लागि प्लेनको पहिलो अनुभव थियो । प्लेनबाट हेर्दा डाँडा–काँडा, जंगललगायत साना आकारका देखिए । कर्णालीको मनोरम दृश्यले मन लोभ्यायो । त्यहाँको राम्रो वातावरण मैले अनमी, सिएमएहरूलाई पढाएँ ।

१ वर्षपछि आफू लोकसेवा पास भएको खबर पाएपछि म काठमाडौं फर्किएँ । परिवारलाई पनि टाइम दिनुपर्यो । मेरा दुईवटा छोरी छन् । महिलाबारे बाहिर नेता, विद्वान्ले जति किताबमा लेखे पनि, भाषण दिए पनि वास्तवमा घरका लागि महिला नै हुन्छन् । मैले १२ वैशाख ०७२ को महाभूकम्पका वेला त्यो कुराको अनुभव गरेँ । भूकम्प आउँदा म वीर अस्पतालको फिमेल सिर्जिकल वार्डमा काम गर्दै थिएँ । सबैतिर हाहाकार मच्चियो । त्यतिवेलाको क्षण, बिरामीका प्रति माया त छँदैथियो, तर घरमा भएका दुई सना बालबालिकाको सम्झना पनि हरक्षण आइरहेको थियो ।

भूकम्प आइरहेको हुँदा बिरामीलाई अस्पताल भवनमा राख्न उचित नभएपछि हामीले सबै बिरामीलाई व्यवस्थित गरेर खुलामञ्चमा राख्यौँ । अघिल्लो दिन अप्रेसन भएका २ जना र २ जना बूढी आमाहरूलाई परिवारका मानिसले लान नमानेपछि उनीहरूलाई अस्पतालमै राखियो ।

भूकम्प आएको २ घण्टापछि म घर पुगेँ । घरमा बच्चा मात्र थिए । त्यही दिन श्रीमान् पनि बिहान सोलुखुम्बु जानुभएको थियो । वीर अस्पतालबाट मलाई कसैले लिफ्टसमेत दिएन, म धैरै त्रासमा रहेर घर पुगेँ । आत्तिएर एप्रोन लगाएरै भोटाहिटी पुगेकी रहेछु । घर पुग्दा बच्चाहरूलाई सकुशल पाएँ । मलाई देख्नेबित्तिकै छोरीहरूको रुवाइ सुरु भयो, जुन आजसम्म पनि मैले बिर्सन सकेकी छैन ।

छोरीहरूलाई खाने–बस्ने कुराको बन्दोबस्त आफन्तकहाँ गरेर म पुनः अस्पताल फर्किएँ । आफ्नो कर्तव्य गर्नु नै थियो । अस्पतालबाट घर फकिँदा ९ बजेको थियो । भूकम्प आइरहेको हुँदा घरमा बस्न असुरक्षित महसुुस गर्दैै दुईवटा छोरीलाई लिएर खुला चौरमा गएर सुतेँ ।

आइतबार पनि मेरो बिहानको ड्युटी परेको थियो । बच्चालाई पुनः आफन्तको घरमा छोडेर अस्पताल आएँ । लामो समयसम्म बिदा नलिएर लगातार बिरामीको सेवाका लागि म अस्पताल धाइरहेँ । आज अवार्ड पाउनेवेला पहुँच भएकाले पाउने गरेका छन्, हामी दिनरात नभनी आफ्ना बालबच्चालाई बिचल्लीमा पारेर बिरामीको सेवामा खट्ने नर्सको त नाम पनि छैन ।

नर्सले आफ्नो दिमाग र सीपअनुसार बिरामीलाई दिने सेवा दिइरहेका हुन्छन् । हाम्रौ हातका औँला पनि बराबर हुँदैनन् नि ! सबै नर्समा एउटै दिमाग, सीप, क्षमता हुँदैन । तर, पनि सबै नर्सको एउटै चाहना हुन्छ, बिरामीको सेवा राम्रो गर्न सकूँ र बिरामीलाई सफलतापूर्वक सन्चो बनाएर घर पठाउन सकियोस् ।

हामी आफ्ना बालबच्चा र परिवारलाई छोडेर बिरामीको सेवामा समर्पित थियौँ । त्यतिवेला मैले परिवारलाई भनेकी थिएँ– छोरी पढाएर सुख हुँदो रहेनछ, किनकि मभित्र त्यो पीडा लुकेको थियो, त्यसको ज्वलन्त उदाहरण म स्वयम् थिएँ ।
भूकम्पका वेला सबै स्वास्थ्यकर्मीलाई पिर, मर्का, समस्या थिए । ती दिन सम्झँदा मेरा आँखाबाट आज पनि आँसु आउँछ । तर, हामी नर्सको सेवालाई राज्यले कदर गर्न सकेको छैन ।

नर्सले आफ्नो दिमाग र सीपअनुसार बिरामीलाई दिने सेवा दिइरहेका हुन्छन् । हाम्रौ हातका औँला पनि बराबर हुँदैनन् नि ! सबै नर्समा एउटै दिमाग, सीप, क्षमता हुँदैन । तर, पनि सबै नर्सको एउटै चाहना हुन्छ, बिरामीको सेवा राम्रो गर्न सकूँ र बिरामीलाई सफलतापूर्वक सन्चो बनाएर घर पठाउन सकियोस् ।

नर्सिङ काउन्सिलको तथ्यांकअनुसार नेपालमा ८६ हजारभन्दा बढी नर्सको उत्पादन भएको छ । नर्सको महत्व बढ्दै गएको पनि सबैलाई महसुुस भएको छ । नेपालमा नर्सको धेरै महत्व छ । तर, सरकारले हालसम्म पनि नर्सलाई रोजगारी दिन सकेको छैन ।

अस्पतालले बिरामीलाई सेवा दिँदा विश्व स्वास्थ्य सगंठनको मापदण्डअनुसार नै सेवा दिनुपर्छ भनिन्छ । अप्रेसन थिएटर, आइसियू, जनरल वार्डमा भएका बिरामीलाई सेवा गर्ने प्रमुख दायित्व नर्सको नै हुन्छ । तर, नेपालको ठूलो र पुरानो अस्पताल वीरमा समेत मापदण्डअनुसार नर्सिङ जनशक्ति उपलब्ध गराउन सकेको अवस्था छैन ।
पैसालाई महत्व दिएको भए म अहिले विदेशमा हुन्थेँ होला । स्वदेशमै बसेर बिरामीलाई सेवा दिने हेतुले काम गरिरहेकी छु ।