ज्यानै लिन सक्छ राम्रा रङमा हुने लिडले

घर रंगाउन प्रयोग गरिने रङ, सामग्री र खेलौनाहरू बालबालिकामा गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउने कारण बन्दै गएका छन् ।
घर रङरोगन गर्ने पेन्ट्स, खेलौना, लिपस्टिकमा बढी मात्रामा पाइने लिडका कारण स्वास्थ्यमा निकै ठूलो जोखिम थपिरहेको छ । यस्ता सामग्री प्रयोग गर्दा हावा तथा धुलोका कणबाट श्वासप्रश्वास, खाना तथा अन्य माध्यममार्फत लिड शरीरभित्र पुगेपछि रगत संक्रमित हुन्छ र असर देखापर्न थाल्छ ।

सरकारले ५ असारमा नयाँ मापदण्ड ल्याएर पेन्ट्समा ९० पिपिएमभन्दा कम लिड प्रयोग गर्न भनेको छ । रगतमा लिडको मात्रा बढी हुँदा बालबालिकामा पेट दुख्ने, खान मन नलाग्ने, मानसिक विकास रोकिने, कब्जियत, रक्तअल्पता र मिर्गौला फेलसमेत गराउन सक्छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययनअनुसार लिडका कारण संसारभर प्रत्येक वर्ष ६ लाख बालबालिका अपांग हुन्छन् । तीमध्ये १ लाख ४३ हजारको मृत्यु हुन्छ । एक तथ्यांकअनुसार लिडको सम्पर्कबाट हुने दीर्घकालीन स्वास्थ्यसम्बन्धी समस्याहरूले बर्सेनि ८ लाख मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ ।
धनी र सम्पन्न परिवारको तुलनामा गरिब परिवारको बच्चामा साढे ३ गुणा बढी र घरभित्र भन्दा बाहिर खेल्ने बच्चामा साढे ४ गुणा बढी लिडको एक्पोजर हुने अध्ययनले देखाएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार लिड (सिसा) विश्वव्यापी रूपमा जनस्वास्थ्यलाई असर पुर्याउने प्रमुख १० रसायनमध्ये एक घातक रसायन हो ।

विज्ञहरूका अनुसार नेपालमा प्रयोग हुने रङहरूमा लिडको मात्रा बढी छ । पेन्ट्समा २ लाख १३ हजार पिपिएमसम्म लिड हुन्छ । नेपाली पेन्ट्समा १४ सय गुणा लिड पाइन्छ । सरकारले ५ असारमा नयाँ मापदण्ड ल्याएर पेन्ट्समा ९० पिपिएमभन्दा कम लिड प्रयोग गर्न भनेको छ ।
रगतमा लिडको मात्रा बढी हुँदा बालबालिकामा पेट दुख्ने, खान मन नलाग्ने, मानसिक विकास रोकिने, कब्जियत, रक्तअल्पता र मिर्गौला फेलसमेत गराउन सक्छ । यसका साथै बालबालिकाले रिसाउने र एकान्त मन पराउनेजस्ता असामान्य आनीबानी देखाउँछन् । लिडले बच्चाको शारीरिक तथा मानसिक विकासमा असर पुर्याइरहेको अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् । नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्ले केही वर्षअघि उपत्यकाका बालबालिकाको रगतमा लिडको मात्रा जाँच गरेको थियो । लिडजन्य सामग्री र खेलौनाका कारण बालबालिकामा असर बढ्दै गएको परिकल्पनामा परिषद्ले अनुसन्धान गरेको थियो । परिषद्का प्रमुख अनुसन्धानकर्ता डा. मेघनाथ धिमालका अनुसार नेपालका औसत बालबालिकामा लिडको मात्रा न्यूनतम सीमाभन्दा धेरै बढी र तत्काल अस्पताल भर्ना गरिहाल्नुपर्ने तहभन्दा केही मात्रै कम छ ।

अमेरिकास्थित सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल (सिडिसी)का अनुसार रगतमा लिडको मात्रा ५ मिलिग्राम प्रतिडेसिलिटरभन्दा बढी हुनुहुन्न । ४५ भन्दा बढी भए अस्पताल भर्ना गर्नुपर्छ । सयभन्दा बढी भए तत्काल मृत्यु हुन्छ ।

अध्ययन गरिएका बालबालिकामध्ये ९.३ प्रतिशतको रगतमा मात्र लिड शून्य थियो । २६ प्रतिशतमा शून्य दशमलव १ देखि ५ मिलिग्राम प्रतिडेसिलिटर र अन्यमा झन्डै अस्पताल नै भर्ना गर्नुपर्ने अवस्थानजिक थियो ।

लिडको सम्पर्कमा आउँदा वयष्कभन्दा बालबालिकामा असर बढी हुन्छ । सहरीकरणसँगै रङको प्रयोग बढ्दा लिडको असर पनि बालबालिकामा बढिरहेको छ । धुलोमा बढी खेल्ने बालबालिकामा पनि लिड धेरै पाइएको छ ।

लिडले स्नायु प्रणाली, मस्तिष्क, मिर्गौला, आइक्यु विकास, हाडजोर्नी र मासु वृद्धिमा सबैभन्दा बढी असर पार्छ । त्यसैगरी, बच्चामा तौल घट्दै जाने, कब्जियत र कमजोर हुने समस्या त्यतिकै देखिन्छ ।

अमेरिकी सरकारले अस्पतालका वार्ड, विद्यालय र घरमा १० माइक्रोग्राम प्रतिवर्गफिटभन्दा बढी लिड भेटिए आपत्कालीन अवस्था घोषणा गर्छ । विज्ञहरूका अनुसार लिडले मन्दविषका रूपमा असर गर्छ ।