म नेपाल चिकित्सक संघको सन् १९७३ देखिको सदस्य हुँ । बूढो चिकित्सकको नाताले केही कुरा तपाईंहरूसमक्ष राख्नु जरुरी सम्झेको छु । चिकित्सकहरू समाजका दास होइनन्, न त राज्यको नै । हामी समाजका सहयात्री हौँ । समाजको हरेक सदस्यसँग हाम्रो मित्रवत् सम्बन्धको गाँठो छ । हामी आफ्नो समाजलाई आफूले सिकेको सीप र ल्याकतअनुसार सेवा गर्ने प्रण गर्दै यो व्यवसायमा आबद्ध भएका हौँ । यो हाम्रो साधना, साधन र जीविका पनि हो । संसारभरि चिकित्सकलाई उसले प्रदान गरेको सेवाको सम्मानमा सुविधायुक्त रहन–सहनसँग बाँच्न प्रेरित गरिन्छ ।

सीप र ल्याकत सबैमा समान हुँदैन । भर्खर विश्वविद्यालयको निर्धारित समयावधिको अध्ययन सकेर सेवामा सामेल भएको चिकित्सकको सीपमा कमी हुनु स्वाभाविक हो । उसले आफ्नो सीप र अनुभव दिनानुदिन जिन्दगीभर सँगाल्दै जानु र नवीकरण गर्दै जानुपर्ने आवश्यकता या बाध्यता यो व्यवसायको खासियत हो । त्यही कारणले गर्दा यो व्यवसायभित्र जस्तो भ्रातृत्वको कडी अरू व्यवसायमा कमै देखिन्छ । सिपालु चिकित्सकले आफ्नो व्यावसायिक भाइ तथा बहिनीलाई साथमा राखी आफ्नो सीप हस्तान्तरण गर्दै जाने प्रचलन संसारभरको अलिखित नियम हो । सो नभएको खण्डमा सीप नै लोप हुने निश्चित छ ।

हामी चिकित्सकमा मानवीय कमजोरी पनि छन् । पद र पदार्थ सँगाल्न पाइन्छ कि भनेर एउटा–एउटा राजनीतिक समूह समातेर व्यक्तिगत स्वार्थको परिपूर्ति गर्न जहिले पनि तत्पर भयौँ । त्यसकिसिमको व्यवहारले यो संस्थाको मेरुदण्ड अलि फुस्किएकै हो । तर, हमीसित समय छ, अर्थोपेडिक सर्जन भएर यो संस्थाको मेरुदण्ड ठिकसँग फेरि मिलाउने ।

यो संस्था राजनीतिक दलको भ्रातृ या भगिनी संगठन हुनु व्यवसायका निम्ति ठूलो दुर्भाग्य हुन गयो र जान्छ । यही धारणा बोकेर हिँड्दा र राजनीतिक शक्ति बोकेर सन् १९९० को जनआन्दोलनपछि हिँडेका दुवै खेमाका चिकित्सक हस्ती डा. शशांक कोइराला, डा. मथुरा श्रेष्ठ र डा. वंशीधर मिश्रलाई सम्झाउन नसक्दा र स्वर्गीय प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालासमक्षसमेत गरिएको नेपाल चिकित्सक संघलाई तटस्थ व्यावसायिक संगठनका रूपमा बाँच्न दिऔँ भन्ने विनयको सुनुवाइ नभएपछि मैले १९९२ पछिको संस्थानको कुनै पनि चुनावमा भाग लिनबाट आफूलाई वञ्चित गराएँ ।

आजको दिनमा हामीप्रति राज्य र समाजले पनि देखाएको अपमान हामीले बोकेर हिँडेको त्यही दलगत र अव्यावसायिक चरित्रको परिणति हो भन्नेमा म अडिग छु ।

चिकित्सा पेसामा लगनशीलताले अत्यन्त दूरगामी माने राख्छ भन्ने कुरा हामी कसैले पनि बिर्सनुहुँदैन । लगनशीलता बिरामीको उपचारमा मात्र सीमित नभएर दिनहुँजतो परिष्कृत प्रक्रियामा अग्रसर हुनुपर्ने व्यवसाय हो यो । यही परिप्रेक्ष्यमा दुराशय, लापरबाही र हेलचक्य्राइँको व्याख्या हुनु जरुरी छ । त्यो कसौटीमा हामी सबैले समर्पित हुनै पर्छ । जानी–जानी कुनै पनि चिकित्सकले आफ्नो बिरामीको अहितको कल्पना पनि गर्दैन । अहित हुन जान्छ– या त ल्याकतको कमीले, या त हेलचक्य्राइँ वा लापरबाहीले गर्दा या व्यवस्थापनमै भएका कमी–कमजोरीले ।

यस सन्दर्भमा भन्नुपर्दा नेपाल चिकित्सक संघले राजनीतिको अलमल छोडेर देशभरिको चिकित्सास्तरको अनुगमन र व्याप्त रूपमा भएका कमी–कमजोरीलाई सच्याउनेतर्फ मूल नेतृत्व लिनुपथ्र्यो । राज्यतर्फबाट भएका कमी–कमजोरीमाथि कडा चेतावनी जानुपथ्र्यो । चिकित्सा विज्ञानका विविध विधालाई ठाउँ दिएर त्यस विधाका नयाँ तथा चलनचल्तीमा रहेका प्रविधिसम्बन्धी शिक्षण गोष्ठीहरू चलाई कहाँ के–कस्ता कमजोरी छन्, त्यसको नियमित अनुगमन गरी कमजोर पक्षलाई सचेत गर्नु र कमजोरी सच्याउन मद्दतको प्रयोजन हुनुपथ्र्यो । ती कुराहरू भएनन् । बर्सेनि महामारी फैलिराख्ने देशमा चिकित्सक समूहको खास ठूलो चासो देखिएन । के देखियो भने, स्थानीय तथा केन्द्रीय राजनीतिक उपलब्धिका निम्ति कहीँ समस्या देखियो भने ‘नी जर्क रियाक्सन’अनुरूप समस्यालाई ढाकछोप गर्ने र सञ्चारमाध्यमद्वारा आ–आफ्नो राजनीतिक समूहलाई र निज आफूलाई नाफा दिलाउने र लिने मात्र काम भए ।

स्तरीय प्रयोगशालाविनाको सर्वेक्षण भनेको जुवाखेलाइ हो । नागरिकको ज्यान जुवामा बाजी राख्ने हक हाम्रो राज्यले मात्र प्राप्त गरेको छ । यस्तो स्थितिमा नेपाल चिकित्सक संघ मौनसाक्षी भएर बसिरहनु भयंकर कमजोरी हो ।

देशभरि बर्सेनि व्यापक रूपमा महामारी हुनु र त्यसबाट नागरिकको अकाल मृत्यु हुनुका पछाडि चिकित्सक समूह पनि निर्दोष छैन । मूल दोषी त राज्य नै हो, जसले बाह्रै महिना सर्वेक्षणको कार्यक्रममा बेवास्ता गरिरहेको छ । इमानदारीसाथ गरिने सर्वेक्षण सस्तो मूल्यमा सम्भव छैन । विदेशमा मिर्गौलारोगको उपचार गर्न जाँदा र कोलोनोस्कोपी गर्न दलबलसहित टोकियो पुग्नुसम्मको रकमको सही लगानी भएको भए देशको आधा भागमा स्तरीय प्रयोगशालासहितको सर्वेक्षण प्रणाली स्थापित गर्न सकिन्थ्यो । स्तरीय प्रयोगशालाविनाको सर्वेक्षण भनेको जुवाखेलाइ हो । नागरिकको ज्यान जुवामा बाजी राख्ने हक हाम्रो राज्यले मात्र प्राप्त गरेको छ । यस्तो स्थितिमा नेपाल चिकित्सक संघ मौनसाक्षी भएर बसिरहनु भयंकर कमजोरी हो ।

त्यसैले चिकित्सकसंघका समस्त सदस्यलाई विनम्र अनुरोध छ कि– हामी हाम्रा कमी–कमजोरीलाई सच्याउने कसरततिर पनि लागौँ र यो अमानवीय राज्यको चिकित्सकप्रतिको कुटिल मनसायलाई एकजुट भएर चक्नाचुर पारौँ ।

हाम्रा यस्ता कमजोरीका कारण राज्यले जनमोहक तर अत्यन्त असान्दर्भिक, चेतनशून्य र अमानवीय कानुनको तर्जुमा गरेर नाजायज फाइदा उठाउने मौका पायो । अब यो कानुनअनुरूप मैले कुनै पनि बिरामीलाई उपचार गर्नुपर्दा पहिले आफूलाई आपराधिक न्यायालयको कठघराभित्र हुलेर मात्र त्यो हिम्मत गर्नुपर्यो । बिरामी बाँच्यो र खुसीसाथ घर फर्कियो भने मात्र म त्यो कठघराबाट फुत्किन पाउने भएँ । देशमा कुनै कानुन छैन, आफूले आफैँलाई आपराधिक दोषी तोक्ने बाध्यता । त्यसैले चिकित्सकसंघका समस्त सदस्यलाई विनम्र अनुरोध छ कि– हामी हाम्रा कमी–कमजोरीलाई सच्याउने कसरततिर पनि लागौँ र यो अमानवीय राज्यको चिकित्सकप्रतिको कुटिल मनसायलाई एकजुट भएर चक्नाचुर पारौँ ।

फेरि पनि सादर अभिवादन !!

डा.घिमिरे, एमबिबिएस (दिल्ली), एमआरसिपी (युके), एफआरसिपी (एडिनबरा)
अाजीवन सदस्य
नेपाल मेडिकल एसोसिएसन